De Rituals-geur van Maria Magdalena

de/een(?) schedel van Maria Magdalena in Saint-Maximin-la-Sainte-Beaume

Sommige heiligen leggen na hun dood nog de wonderbaarlijkste reizen af. Voor alle duidelijkheid, hun lichamelijke overblijfselen natuurlijk. Ga maar na. Vorige week schreef ik over het vingerkootje van Maria Magdalena in Vézelay, het enige overblijfsel van veel meer botten die daar ooit terecht waren gekomen. In de eerste 11e eeuwse versie omdat een monnik ze in de 9e eeuw uit het Heilige Land had meegenomen, in de tweede omdat een andere monnik ze rond 1050 had meegezeuld vanuit het Zuid-Franse Maximin. Gewoon eerlijk gevonden in een sarcofaag die alleen maar van Maria Magdalena kon zijn geweest. Succes verzekerd natuurlijk. Veel pelgrims, veel inkomsten.

de basiliek in Saint-Maximin-la-Sainte-Beaume

Maar dan ineens krijgt in 1279 de Graaf van Anjou, Charles II, een droom waarin MM hem openbaart dat ze begraven ligt in een marmeren sarcofaag bij het kerkje van datzelfde Maximin. Nu Saint-Maximin-la-Sainte-Beaume geheten. En ja hoor, ondergronds verborgen liggen daar wat oude sarcofagen. Bij het openbreken van één daarvan stijgt een wonderbaarlijke geur van de heerlijkste parfums op. Dat moet een soort Rituals-ervaring zijn geweest zoals je die tegenwoordig in filialen van die keten in december meemaakt. Bingo, daar lag natuurlijk het gebeente van MM! Want had zij volgens het Lucas-evangelie niet de voeten van Jezus gezalfd met geurige olie?

Maria Magdalena wast de voeten van Jezus en wrijft ze in met geurige olie, houtsnijwerk op de preekstoel in de Basilique Sainte Marie-Madeleine

Toen was er dus ineens nóg een skelet van Maria Magdalena. Waarvoor natuurlijk een speciale kerk moest komen. Nog een Basilique Sainte Marie-Madeleine. Die langzaam pelgrims begon af te snoepen van Vézelay en uiteindelijk de tweestrijd won. Vandaar dus mijn vorige week al aangekondigde reis van Vézelay naar Saint-Maximin-la-Sainte-Beaume.

de nooit afgemaakte voorgevel van de Basilique Sainte Marie-Madeleine

de gigantische preekstoel daar met houtsnijwerk waarin diverse gebeurtenissen uit het leven van MM worden verbeeld

de crypte met daarin nog die oude sarcofagen en achterin het reliek met de schedel van MM

er zijn slechtere plekken te bedenken om in de kerk te trouwen, zo zagen we

MM in volle boetedoening

de kapel van Maria Magdalena in de basiliek

Blijft natuurlijk de vraag wat MM daar deed in de Provence. Dat valt allemaal terug te lezen in de beroemde Legenda Aurea van Jacobus de Voragine (1229-1298), ooit bisschop van Genua. Die daarin vele heiligenlevens beschrijft op grond van verhalen en legendes die over hen de ronde deden. Even terzijde, voor de levens van Saint Nicolas en Sainte Catharina d’Alexandria heb ik nog steendrukken gemaakt bij een nieuwe Franstalige uitgave door mijn galerie in Nice van deze Légende Dorée.

de Legenda Aurea

De legende over Maria Magdalena wil ons laten geloven dat zij ooit, omdat ze als apostel het evangelie van Jezus verkondigde, door een stelletje heidenen in een wankel bootje de zee was opgeduwd. Let wel, zonder riemen en zeilen. Voor de gezelligheid nog wel in gezelschap van haar zus Martha, haar broer Lazarus (ja, inderdaad die van de opwekking uit de dood door Jezus), ene Maximinus en nog wat anderen. Praat me niet van verwarrende Bijbelse familierelaties. Daarop wordt nog steeds gestudeerd. En het kind dat Jezus bij haar zou hebben verwekt? Komt nog.

de opstanding van Lazarus, verbeeld op die preekstoel

Maar eind goed, al goed. Ze landen ongeschonden aan de kust bij Marseille. Om van daaruit onvervaard verder te gaan met de evangelie-verkondiging. Best wel een eindje varen trouwens, vanuit Israël zo zonder zeil. Maar goed, de godswonderen waren toen de wereld nog niet uit.

op het altaar: verbeelding van MM en haar gezelschap dat op dat bootje wordt gezet

Maximinus wordt zelfs de eerste bisschop van Aix-en-Provence en MM trekt zich uiteindelijk terug in een grot in de Provençaalse bergen. Om daar zo’n dertig jaar in afzondering boete te doen voor haar zonden. En daar is dan weer die Bijbelse vrouwelijke Frankenstein (zie vorige aflevering), in de 6e eeuw door paus Gregorius I in elkaar gezet met onderdelen van diverse vrouwen. Zo kreeg de op die manier nooit bestaand hebbende MM als zondares/prostituee maar mooi een geheel eigen leven. Met die grot er gratis bij. Waarvan we natuurlijk precies weten waar die ligt, zo’n 30 kilometer van Saint Maximin, en die net als de basiliek ook al eeuwen lang een bedevaartsoord is. Waar pauzen, koningen en prinsessen nederig geknield hun gebeden hebben gepreveld. Een plek dus waar ik absoluut heen moest.

boven mijn hoofd in de verte in de rotswand de gebouwen bij de grot van Maria Magdalena

Maar helaas. Vanwege enig lichamelijk ongemak voelde ik me die dag niet in staat om klimmend op te stijgen naar dat honderden meters hoger gelegen heilige oord. Dat moest ik jammer genoeg overlaten aan levensgezel. Die dus ook de bijgaande foto’s daarvan maakte.

zoals het pad naar de grot eruit ziet

ingang van de grot

het altaar daar, met MM bij de gekruisigde Jezus

MM wordt opgeheven door engelen

diverse beelden uit de grot

nog een reliek van Maria Magdalena, maar welk bleek onduidelijk

Best een ruim verblijf, die grot. Oké, vast niet verwarmd in de winter. Maar je doet boete of je doet ’t niet. Vermoedelijk wel met een luxe inloopklerenkast. Afgaande ten minste op veel schilderijen die ooit van Maria Magdalena als boetvaardige vrouw zijn gemaakt.

de in de grot boetedoende Maria Magdalena, door José de Ribera

idem van Titiaan

En nu ben ik nog steeds niet toegekomen aan de echte hoogtepunten uit MM haar leven. Zoals het aanwezig zijn bij de kruisiging van Jezus, haar ontdekking van zijn lege graf en haar ontmoeting als eerste met de opgestane Jezus. Of zoals dat kind van hem en ‘De Da Vinci Code’. Komt nog. Tot volgende week.

TOOS

Goeie wijn en kunst, ’t kan slechter

installatie van de Braziliaan Tunga op Chateau La Coste

Eén keer raden waar ’t bij een wijnchateau om draait. Heel goed! Wijnranken, druiven en het vloeibare eindresultaat in rood, rosé of wit. Maar als je zo’n chateau bezit, daar niet onaardig mee verdient en iets meer wilt? Kijk dan eens bij Chateau La Coste, zo’n twintig kilometer boven Aix-en Provence bij Le Puy-Ste-Réparade. In de prachtige, heuvelachtige campagne van de Provence. Vorige week maakte ik al een link met die plek via Arles en mondiale sterarchitect Frank Gehry. Type Rem Koolhaas, onze Nederlandse pendant. Of die moderne sterstatus van architecten tegenwoordig terecht is? Goeie vraag om in de groep te gooien. Maar ze verdienen er in ieder geval een leuke boterham door. Hoe dan ook, waar in Europa vindt je op iets meer dan een uur rijden van elkaar twee Gehry-bouwsels? In de Provence dus.

Op dat wijnlandgoed doen ze namelijk veel meer dan alleen wijn maken. Ze doen er ook aan landschapskunst, aan een recent geopend museum, en aan beroemde architecten. Vandaar Gehry.

ontwerp van Gehry op het terrein

Maar of ie nou met dit ding z’n sterstatus onderstreept? Mwah! Nogal rommelig en ongeïnspireerd naar mijn smaak. Overigens wordt er daar niet op een paar euro’s gekeken. Van over de hele wereld mochten kunstenaars er in het landschap ingrijpen. Echt zo’n speciale tak van kunstsport. Kunst, en hier ook architectuur, zodanig integreren dat er een eenheid met de omringende natuur ontstaat.

Op Chateau La Coste kun je je er aan verlustigen bij een rondgang van zo’n twee uur over de vele hectaren golvend en gedeeltelijk bebost terrein. Wil je vooraf, of eventueel achteraf, je ook nog verlustigen aan een chique Franse lunch? Geen probleem. De Japanner Tadao Ando, ook alweer zo’n ster aan het architectenfirmament, zorgde voor een dito chique ambiance. Toen ik er afgelopen herfst rondliep, waren de menu’s niet aan te slepen.

het restaurant

Maar goed, nu die landschapskunst. Door ook al weer wereldberoemde namen. Zoals Ai Wei Wei. Waar kom je ‘m tegenwoordig trouwens niet tegen? China misschien?

een soort Romeinse heirweg van Ai Wei Wei met hoog conceptueel gehalte

En Richard Serra met zijn stalen platen. Altijd herkenbaar met toch eigenlijk altijd dezelfde soort truc. Maak ’t groot en het wordt indrukwekkend. Loop maar eens binnen bij Museum Booymans in Rotterdam. Daar staan meters hoge en meters lange gebogen platen van hem.

installatie van Richard Serra

Of Sean Scully. Meer bekend van zijn schilderijen die in heel wat belangrijke musea hangen. Maar hier zette hij een groot stenen bouwwerk neer. In feite een driedimensionale uitwerking van wat hij op het platte vlak maakt.

werk van Sean Scully

Allemaal van die werken die je niet direct boven de bank kunt hangen of in een hoekje van de hal zet. Je kunt ’t echt niks vinden en je kunt er idolaat van worden, met alle gradaties er tussenin. Een soort autismespectrum maar dan anders. Zo vond ik die grote, rechthoekige stapeling van allerlei kleurige steenblokken beslist indrukwekkend. En waarom? Eigenlijk een pure gevoelskwestie in combinatie met esthetiek. Een ander zal misschien wel zeggen ‘Toos toch. Die hoop stenen?’. Datzelfde gevoel had ik ook bij de Braziliaanse installatiekunstenaar Tunga (1952-2016). Zie ook de foto boven .

Ik had nog nooit van de goeie man gehoord maar was gelijk gegrepen door wat hij op ‘zijn’ plek had gecreëerd met steen, kwarts en metaal. De truc die hij uithaalde met sterk magnetisch natuursteen vond ik magisch. Munten die je er bij hield, waren niet meer los te krijgen!

De volgende foto’s zijn een beperkte keus uit de vele projecten en moeten maar hun eigen verhaal vertellen. Zoals o.a. die van objecten van Alexander Calder (1898-1976) en Louise Bourgeois (1911-2010). Twee beelden die niet specifiek voor het Chateau zijn gemaakt, maar gewoon zijn aangekocht.

werk van Alexander Calder

werk van Louise Bourgeois

Zelf kun je er trouwens ook nog het nodige aankopen. Prima drinkbare wijn bijvoorbeeld! Geen verrassende mededeling, schat ik zo in. Maar met acht euro per glas voor de goedkoopste rode mag dat dan ook wel. Een heerlijke herfstzon op het terras hadden we er toen wel gratis bij. Je kunt eventueel ook luxueus blijven overnachten op het landgoed. In, vanzelfsprekend, een speciaal daarvoor architectonisch ontworpen chique gebouw. Een paar nachtjes voor tegen de 900 euro. Best begrijpelijk, die prijsstelling. Want de landschapskunst moet  toch ergens van betaald worden. ’t Komt ten slotte uit de lengte of de breedte. Of uit de zak van de bezoeker. Dat overnachten hebben we dus maar gelaten, de ambiance van de rest is een absolute aanrader. Tot volgende week.

TOOS

2x Frank Gehry en 1x Beatrix Ruf op 1 dag in 2 plaatsen in de Provence

Je hebt heel rijke mensen en dan nog die van de hors category. Zeg maar die 1% de nu al meer bezit dan de resterende 99% van de wereldbevolking zoals berekeningen laatst aantoonden. Het type dus dat geld als een volledig abstract begrip kan zien en waarschijnlijk al in geen jaren hun handen aan een geldbiljet, laat staan een munt, vuil heeft gemaakt. Ik stel me zo voor dat er altijd wel iemand is die hun diamanten en platina creditcards in een bundeltje voor ze meedraagt. Want een Dagobert Duck-achtig zwembad tot de rand gevuld met geld is natuurlijk niet meer van deze tijd.

Zoals bekend probeert van die 1% een deel alleen nog maar meer te krijgen. Stel je eens slechte tijden voor!Dan moet je toch wel wat extra’s achter de hand hebben. Maar sommigen willen met hun kapitaal wel iets constructievers doen. Onder andere op kunstgebied. En dan bedoel ik niet de lui die ‘van kijk mij eens’  op kunstveilingen tientallen, zo niet honderden miljoenen neerleggen voor een schilderij. Want dat slaat echt helemaal nergens meer op. Nee, dan doel ik op twee initiatieven in de Franse Provence. In Arles en op het wijnchateau La Coste bij Aix-en-Provence.

de oude Romeinse arena in Arles

Hoe ik daar zo op kom? Ik zit alweer een poosje in Nice om daar te werken aan een speciaal project. Een heel ander verhaal trouwens dat nog wel eens komt. Af en toe even mijn atelier uit is dan geen slecht idee. Vandaar onlangs Arles. Voor Franse begrippen niet echt ver van Nice. Gewoon twee uurtjes doorrijden en je zit er. Een aangename pleisterplaats die de oude Romeinen al op hun landkaarten intekenden. En natuurlijk ook de stad waar onze eigenste Vincent van Gogh heel wat eeuwen later inspiratie opdeed voor een reeks prachtige schilderijen.

Van Gogh, Arles onder de sterrenhemel

Van Gogh, het bekende café in Arles

Maar daarvoor kwam ik niet. Ik wilde iets anders zien. Het nieuwe kunstinitiatief waar door een superrijke familie meer dan 100 miljoen euro tegenaan wordt gegooid.  De familie Hoffman van de Zwitserse farmaceutische gigant Hoffmann-La Roche. Zo’n tak van industrie waarin miljarden worden verdiend. Miljarden die, voorzichtig uitgedrukt, regelmatig ter discussie staan. En terecht!

Ooit werd Luc Hoffmann (1923-2016)verliefd op de Camargue streek waarin Arles ligt. Met als gevolg dat, heel kort door de bocht geformuleerd, zijn dochter Maja Hoffmann nu de Luma Foundation beheert. Een kunststichting die een aantal jaren geleden een uitgebreid en oud en vervallen complex van de SNCF, de Franse NS, in Arles kocht. Om er iets kunstigs mee te gaan doen.

het oude SNCF complex in de overgang naar kunstcentrum

En bij dat iets hoorde een soort toren van Babel, te ontwerpen door Frank Gehry. De wereldberoemde architect die, al weer wat jaartjes geleden, de in vergetelheid weggezonken Spaanse provinciestad Bilbao opnieuw op de kaart zette met een iconische museum voor moderne kunst.

het beroemde gebouw van Gehry in Bilbao

Voor Arles is dat niet persé noodzakelijk maar die nog niet affe nieuwe kunstkathedraal van Gehry wilde ik wel eens met eigen ogen komen aanschouwen.

Nou, modern is ie absoluut. Zeker voor dat ouwe Arles. Hoe zou Van Gogh dit hebben gevonden, vroeg ik me af. Zou hij er een schilderij aan hebben gewaagd? Geen idee! Maar persoonlijk vind ik het niet echt erg dat het bouwsel behoorlijk buiten de stadskern ligt. Stel je voor dat die toren naast het Romeinse amfitheater was komen te liggen! Geen echt lekkere combinatie. Overigens doet dat niets af aan het feit dat het een geweldig multidisciplinair kunstcentrum gaat worden waar beeldende kunst, architectuur, design en kunstonderzoek gecombineerd gaan worden. Nu al is de gigantisch grote, prachtig gerenoveerde treinreparatiehal open. Net als een aantal opgeknapte remises. Als alles echt helemaal officieel klaar is in 2019 ga ik zeker weer.

de tot grote kunsthal omgebouwde treinwerkplaats

Op z’n minst ook interessant was dat ik de naam Beatrix Ruf tegenkwam in het begeleidend kunstteam voor de stichting. Je weet wel, de ex-directeur van het Amsterdams Stedelijk Museum. Smadelijk vertrokken vanwege ondergrondse schnabbelpraktijken. Maar ja, als je rond moet komen van zo’n armzalig directeurssalarisje? Da’s geen echte vetpot. Overigens past dat dan wel weer aardig in het beeld dat Hoffmann-La Roche ooit door de Europese Commissie een boete van € 462 miljoen opgelegd kreeg. Iets met geheime kartelvorming in de farmaceutische wereld. Dus die 100 miljoen voor dit nieuwe kunstcentrum? Er zijn ergere zaken om je druk over te maken. Toch?

En waar dat 2x Frank Gehry op 1 dag uit de titel op slaat? Op het al genoemde Chateau La Coste zo’n 20 km boven Aix-en-Provence. Lees maar over 7 dagen. Tot volgende week.

TOOS

Waarom Lyon geen Nationaal Hitteplan heeft

Lyon, je rijdt er doorheen of omheen. Ik meestal er door. Want  om is inderdaad heel erg om.En bij er doorheen valt de file altijd reusachtig mee. Pure afstand en tijdwinst dus. Dan ervaar je ook hoe groot Lyon is. Naar inwonertal de tweede stad van Frankrijk. Welke de eerste is? Raad dat zelf maar. Deze keer had ik me voorgenomen er te stoppen in het kader van “nu ga ik”. Het kader dat ik vorige week al schetste en gelijk maar toepaste op Aix-en-Provence.

Dat Lyon heel anders zou zijn dan Aix was me wel duidelijk van al die keren dat ik over de A7, de Autoroute du Soleil, langs de Rhône door Lyon was gereden. Stedenbouwkundig duidelijk Parijse sferen. Maar wel met twee grote rivieren in plaats van maar eentje. De Rhône en de Saône vloeien er namelijk samen. Een confluence, zoals dat op z’n Frans heet. En laat nu net op dat punt van het schiereiland dat Lyon eigenlijk is, een nieuw architectonisch icoon zijn neergezet. Het Musée des Confluences, een natuur-historisch museum.

Musée des Confluences

Want een beetje stad heeft of krijgt tegenwoordig natuurlijk zo’n gebouw, meestal een museum, dat er heel futuristisch en bouwkundig eigenlijk onmogelijk uit moet zien. Bilbao zette jaren geleden de toon en vele steden volgden. Lyon nu zeer recent ook.

Maar eigenlijk kwam ik toch meer voor die Parijse sfeer. Je kent dat wel, prachtig statige en grote gebouwen in 18e en 19e eeuwse stijl, dito pleinen, promenades langs de rivier, grote beelden en imponerende boulevards.

kathedraal in het oude centrum

Dat beeld klopte helemaal, met één klein en één groot verschil. Er is nog een echt middeleeuws centrum, zij het kleiner en minder aantrekkelijk dan in Aix, en, best belangrijk, de sfeer is heel relaxed. Gemoedelijke terrassen met veel gemoedelijker prijzen dan in Parijs, vriendelijke mensen, relatief rustig verkeer, veel voetgangersgebied en  goed openbaar vervoer. Niks mis mee. Ook niet met de kunst trouwens. Psychisch gezien vast een afwijking van me, maar persoonlijk toch altijd een belangrijke graadmeter. Leverde Aix in dat opzicht al verrassingen op, Lyon deed ’t ook.

op ziekenbezoek bij Fidel Castro

Niet zo zeer wat betreft de moderne kunst. Natuurlijk is er een Musée d’Art Contemporain. Maar het enige interessante daar was dat ik even op ziekenbezoek kon bij Fidel Castro. Bij mijn bezoek aan Cuba begin dit jaar had ik dat wel geprobeerd, maar geen toestemming gekregen. Nu begreep ik waarom. Hij had zich stiekem naar Lyon laten overbrengen om daar in alle rust verbaasde museumbezoekers te kunnen ontvangen. Maar de rest? Slecht, slecht. Heel snel vergeten!

Die teleurstelling werd echter geheel en al goed gemaakt in het Musée des Beaux Arts de Lyon. Een soort klein Louvre. Alhoewel klein? Een gigantisch gebouw waarin je uren kunt ronddwalen. Maar ja, vergeleken met het Louvre is alles klein. Zelfs de beste padvinder kan daar verdwalen. Maar met Lyon als tweede grote stad in Frankrijk kun je dit museum rustig ook een tweede plek geven achter het Louvre. Vanaf de Middeleeuwen tot nu, onderverdeeld over de vele, vele zalen. Met moderne kunst waar het zootje in het Musée d’Art Contemporain niet aan kon tippen.

indrukwekkende moderne kunstinstallatie in het Musée des Beaux Arts

Natuurlijk alle bekenden. Van Rembrandt tot Picasso, in gezelschap van alle grote Franse kunstenaars. Maar ook verrassingen. Zoals een aantal werken van ene Cubaan Wifredo Lam(1902-1982). Had ik in Havana al een paar zalen vol met zijn op Picasso geënt werk gezien, kom ik ook hier schilderijen van hem tegen.

schilderijen van Wifredo Lam

Daar zullen de jaren die hij in Parijs leefde beslist aan hebben meegewerkt. En verder ene Louis Janmot(1814-1892). Nog nooit van gehoord, van deze Lyonnais.

werk van Louis Janmot

Met werk dat heel duidelijk beïnvloed was door de Prerafaëlieten, die beroemde groep 19de eeuwse, vooral Engelse schilders waar ook onze eigen Albert Alma-Tadema toe behoorde. Die verdiende een heel goede boterham met zijn werk in Londen. Dat kan niet gezegd worden van Janmot, maar zijn werk is er niet minder om. Echt een ontdekking voor een Nederlandse kunstenaar die dan toch weer niet genoeg weet van de Franse kunstgeschiedenis.

Dat soort zaken is natuurlijk het prettigst te overpeinzen op een terras. In de zomer ’t liefst wel onder een parasol.

Want het kan daar dan in de zon behoorlijk warm zijn. Meestal boven de 30 graden, zo vernamen we van diverse inwoners. Maar ach, dat waren ze gewend. En daardoor moest ik ineens denken aan ons eigen Nationaal Hitteplan. Dat kwam ergens in juni uit een ambtelijke la toen de temperatuur  een viertal dagen lang boven de 27 graden uit durfde te komen. Tjonge, dat was me wat. Maar we konden met z’n allen de gevaren redelijk goed doorkomen als we dat plan maar volgden. Voldoende water drinken, dunne kleding dragen, in de schaduw blijven en op het heetst van de dag vooral de lichamelijke inspanning beperken.  Kijk, daar heb je wat aan bij een bevolking waarvan beweerd wordt dat bijna 50% hoger opgeleid is. In Lyon hoorde ik niemand over zo’n Hitteplan. Stom hè! Tot volgende week.

TOOS

Aix? Gewoon doen!

Aix-en-Provence

Ken je dat? Van die steden die je eigenlijk altijd al een keer wilde bezoeken, maar waaraan je toch steeds voorbij reed? Zo van “opzij, opzij, opzij, we hebben ongelooflijke haast”.Voor mij is ’t in ieder geval  geen onbekend verschijnsel. Elke keer als ik met de auto onderweg ben van Nederland naar mijn atelier in Nice, of juist omgekeerd, zijn er van die plaatsen. Aix-en -Provence bijvoorbeeld. Terwijl die stad toch zelfs bijna tegen de autoroute aangeplakt zit. En daarbij ook nog eens de woonplaats was van Paul Cézanne (1839-1906), geroemd als wegbereider voor de moderne kunst. Maar ja, van Aix naar Nice is nog maar een luizige 200 km. Gewoon doorrijden dus. En op de weg terug naar Nederland ben je eigenlijk net lekker op gang gekomen, dus waarom zou je er stoppen? Oké, voor de kunst dan, voor Cézanne en vanwege het grote toeristenbord langs de autoroute dat je opmerkzaam maakt op de Mont St.Victoire. De berg die je dan in de verte ziet liggen en die door Cézanne onsterfelijk is gemaakt via veel, heel veel schilderijen. Dus dit keer had ik me voor genomen “en nu ga ik”.

Cézanne, 3x de Mont St.Victoite

Dat werd een echte Provençaalse verrassing. Een grote middeleeuwse stadskern met die bijbehorende maar altijd weer charmante kronkelstraatjes geplaveid met lekker ongelijk liggende hobbelstenen. Maar ook met heel veel pleinen vol terrassen vol met oud en jong. Want Aix herbergt flink wat universitaire studenten . En rond die kern 18de en 19de eeuwse wijken met brede, boomrijke lanen, prachtige statige panden en heel veel fonteinen. Een lust om er, onder de mediterrane zon, rond te dwalen, een terrasje te pakken en de relaxte sfeer op te snuiven.

middeleeuwse centrum

Ook een stad trouwens met onverwacht veel kunst. Natuurlijk veel aandacht voor Cézanne, daar wordt je mee doodgegooid. Met zijn atelier dat je nog steeds kunt bezoeken, met Cézanne-excursies en met die Mont St.Victoire.

atelier van Cézanne

Overigens, dat is nu. Want rond 1900 gaf de toenmalige directeur van het Musée Granet, het grote kunstmuseum van Aix, nog aan dat er wat hem betrof nooit een werk van Cézanne het museum in zou komen. Stel je voor, werk van zo’n prutser die nauwelijks nog iets verkocht ook! De goede man kon er natuurlijk geen idee van hebben dat ruim een eeuw later een “Mont St.Victoire” voor meer dan 100 miljoen dollar geveild zou worden. En dat Cézanne’s “Kaartspelers” in 2012 een slordige 250 miljoen opbracht. Lang was dus het Musée Granet “le musée sans Cézanne”. Gelukkig hebben allerlei bruiklenen daar nu verandering in gebracht. Maar er is ook heel veel andere interessante kunst te bewonderen in dat prachtig verbouwde museum. Heel verrassend.

2x het Musée Granet

Tot voor een paar jaar had je ’t dan met musea wel gehad in Aix. Dat veranderde toen Marseille verkozen werd tot Culturele Hoofdstad van Europa 2013. Aix-en-Provence pikte daarvan een behoorlijk grote zak met subsidiegraantjes mee. De hele regio rond Marseille mocht namelijk delen in de kunstvreugde. Hé, hadden ze niet nog ergens in de stad een leegstaande, grote middeleeuwse kapel die een nieuwe bestemming behoefde? En hadden ze niet ook een overeenkomst gesloten met de Fondation Jean et Suzanne Planque om de privéverzameling van Jean Planque een goed onderdak te geven? Een verzameling van meer dan 300 werken met daaronder Renoir, Monet, Van Gogh, Degas, Bonnard, Picasso, Braque, Léger en nog zo wat van dat soort namen. Nu is er dus sinds 2013 het Musée Granet XXe-Chapelle des Pénitents blancs.

Musée Granet XXe-Chapelle des Pénitents blancs

Een verbazingwekkend mooie plek voor een verbazingwekkend mooie verzameling moderne kunst. Met heel weinig geld bijeengebracht door de Zwitser Planque die werkte voor de bekende galerie Beyeler in Bazel. Hij leerde daardoor heel veel kunstenaars kennen met wie hij ook nog eens  heel goed kon opschieten. Ook een manier om een kunstcollectie tot stand te brengen zonder met dollarflappen te hoeven zwaaien.

En om Aix helemaal op de kunstkaart te zetten is er nu ook het Caumont Centre d’Art. Zo’n groot 18de eeuwse Hotel de Ville zoals je er in Parijs vele hebt. Een paleisachtig herenhuis met prachtige tuin dat recent opende en waar alleen maar tijdelijke exposities worden georganiseerd. Want een eigen verzameling hebben ze daar niet.

heerlijk vertoeven in de tuin van Caumont Centre d’Art

Kom ik net van mijn eigen expositie in Venetië en wat hebben ze daar in dat Caumont? Een grote tentoonstelling met werken van Canaletto (1697-1768). En waar is die Canaletto beroemd mee geworden? Juist ja! Schilderijen van Venetië.

Canaletto, het San Marco plein

Ik kon dus prachtig controleren of hij dat goed had gedaan. Venetië is de laatste paar eeuwen ten slotte niet echt veel veranderd. De Dogenstad kon voor mij al niet stuk, maar nu helemaal niet meer. Trouwens, Aix eigenlijk ook niet. Echt de moeite waard. Tot volgende week.

TOOS

To culture or not to culture

Vrij naar Shakespeare hebben ze in Marseille besloten niet aan dat “not” te willen doen. Daarom wist de stad enkele jaren geleden de titel ‘Culturele Hoofdstad van Europa 2013′ binnen te halen. En als Fransen iets aan hun cultuur gaan doen, dan mag dat een paar centen kosten. Zeshonderd miljoen euro’s waren beschikbaar om die arme, vervallen en door allochtonenproblemen geplaagde stad aan te pakken. Zowel infrastructureel als cultureel. Nieuwe wegen, te renoveren wijken en vooral rondom de oude haven in het hart van de stad op te knappen winkelstraten . Ooit legden in die Vieux Port de oceaanstomers aan, net als in Rotterdam. Wereldhavens midden in de stad. Rotterdam heeft daar nu de Maasvlakte voor, Marseille heeft haar Vieux Port omgetoverd in een gigantische plezierhaven met rondom de bijbehorende  horeca .

Met nu ook nog voor dat culturele aspect drie nieuwe musea erbij. Daarvan is het MuCEM, ’t Musée des civilations de l’Europe & de la Méditerranée, zondermeer de grootste trekpleister. Geïntegreerd met het oude, prachtig opgeknapte Fort Saint-Jean heeft de architect een echt kunststukje verricht. Zie de foto’s hierboven.

Op een steenworp daarnaast is de Villa Méditerranée verrezen, ook al zo’n iconisch bouwwerk (zie foto’s hieronder). De vervallen aanblik van Marseille vanuit zee is helemaal opgepimpt. Oud met nieuw kan echt iets moois opleveren.

Met nog een tweede steenworp erbij kom je nu bij een groot, oud sanitairgebouw dat is omgebouwd tot het Musée Regards de Provence, een nieuw museum voor regionale kunst. En al die musea geven aandacht aan wat de landen rond de Middellandse Zee met elkaar bindt en van elkaar scheidt. Geschiedenis, toekomst, cultuur, godsdienst, wat al niet.

Wat er nu getoond wordt is interessant maar in mijn ogen nog geen top. Dat was er wel in het gerenoveerde 19de eeuwse Musée des Beaux-Arts. Van Gogh, Matisse, Cézanne, Monet, Renoir, Gauguin, om maar een paar kunstenaars te noemen die hun sporen nalieten aan de Zuid-Franse kust.

Veel museumgeweld dus dat een paar dagen Marseille beslist de moeite waard maakt. Afgezien nog van ander cultureel geweld op het gebied van bijvoorbeeld muziek en dans, in zowel Marseille als ook  Arles en Aix-en-Provence. Want die steden doen ook mee onder de noemer van Culturele Hoofdstad. Dus als je kans ziet, op naar de zonnige Provence!

Maar wat dit voor Marseille in de toekomst oplevert? Hoe ze jaar in jaar voldoende publiek naar die nieuwe musea kunnen blijven trekken? Hoe dit de stad de benodigde oppeppers kan geven? Tja, daarop weet ik nu even het antwoord niet. Tot volgende week.

TOOS

www.toosvanholstein.nl

www.toos.biz

 

YouTube  http://bit.ly/ij4Pag

Kunst? Onvermijdelijk!

Voor die onvermijdelijkheid van kunst wordt wel gezorgd. Door ons allemaal. Want kunst is, in al haar vormen, een bestanddeel van ons leven. Kunst zit gewoon in ons aller genen. Vandaar dus kunstbijlagen, kunstdiscussies, kunstsubsidies, discussies over kunstdiscussies, kunst aan de muur, galerieën, musea, grotschilderingen en wat al niet. En dan natuurlijk nog de Culturele Hoofdstad van Europa.

Begin december schreef ik hierover al iets naar aanleiding van een lezing die ik ging geven in Zuid-Frankrijk. Want Marseille, met de verre omgeving daarbij, is in 2013 onze Culturele Hoofdstad. Komend weekeinde zijn in Marseille, Arles en Aix-en Provence de groots opgezette openingsfestiviteiten. Intussen heb ik ook mijn lezing gehouden voor de leden van de ANM, de Association Néerlandaise du Midi.

Dat was heel  leuk om te doen, en echt niet alleen vanwege het aangeboden diner, maar ook omdat ik me daarvoor meer moest verdiepen in alles wat er in Marseille dit jaar te doen is. Ik meldde al eerder dat ze daar zo’n € 600.000.000 gestoken hebben in infrastructuur en nieuwe musea. De artist impressions  van die nieuwe kunsttempels zien er werkelijk indrukwekkend uit.

Dus als ik deze zomer weer in Nice verblijf om daar te werken, ga ik zeker naar Marseille en Aix om daar de manifestaties  te bekijken. En om te zien of Marseille er van opknapt. Want ook dat is de bedoeling. De stad een flinke zet geven om van de naam van criminele hoofdstad van Frankrijk af te komen. Die hebben ze daar niet zomaar. Lang geleden liep ik er rond in gezelschap van een politie inspecteur die in bepaalde wijken heel duidelijk liet zien dat hij zijn pistool bij zich had. “Gewoon om problemen te voorkomen” zoals hij zei. Als ik de krantenberichten van nu lees over het aantal moorden  daar in het misdaadcircuit zijn ze nog steeds aardig bezig met een inhaalslag.

Maar als kunstenaars zich er gaan vestigen of als er musea gebouwd worden, blijken stadsdelen zich vaak heel positief te ontwikkelen. Daarvoor zijn genoeg harde bewijzen. Dus wie weet gaat dat in Marseille ook lukken. Afgelopen oktober was dat trouwens nog niet helemaal het geval. Toen ondervonden diverse leden van die ANM van hierboven bij een excursie dat je toch niet al te opvallend met dure spullen moest rondlopen. Dat ga ik dus komende zomer daar ook duidelijk niet doen. Te zijner tijd vertel ik er wel over. Tot volgende week.

TOOS

www.toos.biz

www.toosvanholstein.nl

YouTube  http://bit.ly/ij4Pag