Hoe Religieuze Recepten zonder Pillen, Poeders en Prikken ook financieel rendeerden , deel II

Abdij van Montmajour

Ooit een rotsachtig eiland in de monding van de Rhône bij Arles, nu al zo’n duizend jaar de Abbaye de Montmajour. Van waaruit je in de verte de nieuwe, bijna 60 meter hoge blinkende La Tour uit Arles ziet oprijzen als een alien raket .

sterk ingezoomd op La Tour in Arles vanuit de abdij

Vorige week schreef ik er al over. Hoe dankzij de inkomsten uit pillen, poeders en prikken de schathemeltjesrijke Maja Hoffmann haar kunstdroom kon realiseren. Of ze zich daarbij ook heeft bedacht dat je vanuit Frank Gehry’s nieuwe egotoren ook de droom van een andere rijke vrouw van meer dan 1000 jaar geleden kon zien liggen? Geen idee! Maar frappant is ’t wel.

Want toen de niet onbemiddelde Frankische edelvrouwe Teucinde van Arles in het jaar onzes Heren 949 via een landruil dat eiland verkreeg van de aartsbisschop van Arles maakte ook zij haar droom waar. Daar ging een klooster komen. En aldus geschiedde. Dank zij ook bijdragen van andere adellijken. Waar die hun geld vandaan kregen? Dat kun je zelf wel verzinnen.

een paar foto’s van de Abbaye de Montmajour

genoeg stof ter overpeinzing in een heerlijk zonnetje

Maar monniken in zo’n klooster kunnen nu eenmaal niet alleen leven van gebeden en Gregoriaanse gezangen. Grond moest erbij voor de landbouw. Plus natuurlijk een heilig voorwerp, een reliek! Want dat trekt bedevaartgangers en daarmee schenkingen in harde zilveren en gouden munten. Laat er nou begin 11e eeuw een splinter van Het Ware Kruis opduiken! Het kruis waaraan Jezus stierf. En ja, daar kwamen ze dus, in horden, die pelgrims. Zeker op feestdag 3 mei, de dag waarop in het jaar 355 in Jeruzalem dat Ware Kruis was teruggevonden (vorig jaar schreef ik daarover al eens). Liet je op 3 mei in de Abdij van Montmajour een leuke donatie achter, dan kreeg je er ook wat voor terug. Namelijk absolutie van al je zonden. Een interessante win-win situatie toch?

op een bepaald moment was de stroom pelgrims zo groot geworden dat op een paar honderd meter afstand van de abdij een speciale kapel werd gebouwd met daarin de splinter van het Ware Kruis

Zie daar nog een overeenkomst tussen het LUMA Arles Parc des Ateliers en de abdij. Zij het dat we Maja’s familie betalen voor pillen, poeders en prikken ten faveure van ons lichamelijk welzijn en dat die absolutie destijds vooral het persoonlijk zielenheil betrof. Een gezonde geest in een gezond lichaam maar dan met zo’n tien eeuwen ertussen.

onder in de machtige gewelven

Maar ja, niets is voor de eeuwigheid. Dat zielenheil natuurlijk wel, maar die abdij niet. Want al bleef die in de loop der eeuwen wel doorgroeien met allerlei nieuwbouw, na het hoogtepunt in de 13e eeuw, ging er in de 14e eeuw de Grote Pestepidemie overheen. Met verder achtereenvolgens, zoals bij veel andere kerkelijke monumenten in Frankrijk, ook nog de Honderjarige Oorlog, de godsdienstoorlogen eind 16e eeuw, na 1789 natuurlijk de flink anti-klerikaal ingestelde Franse Revolutie en af en toe de onvermijdelijke brandjes. Verval, opbouw, verval, opbouw, verval. Kazerne, schapenboerderij, hooi opslagruimte, verkoop van inboedel met dak en deuren tot ruïnestenen toe. Maar dan. Begin 19e eeuw keert het tij langzaam en wordt de abdij zelfs verklaard tot één van de eerste Franse historische monumenten. Met uiteindelijk alle positieve gevolgen van dien.

Maar kun je je voorstellen dat het geheel er in 1880 nog zo bij stond?

Wat jaartjes later liep onze Vincent, Vincent van Gogh,  rond in Arles. Iets dat ze daar nog steeds graag willen weten. En natuurlijk trok hij in die periode van 1888/1889 met zijn teken en schildergerei  rond in het gebied van de abdij. Met bijvoorbeeld onderstaande als gevolg.

Vincent van Gogh, tekening van de abdij (Van Gogh Museum)

nog zo’n tekening

Vincent van Gogh, Zonsondergang bij de Abdij van Montmajour (1888), met de abdijruïne links boven

de lege kerkruimte die in de 18e eeuw nog gevuld was met kostbaar meubilair

Daarover zul je in Maja’s speeltje niets terugvinden. Dat is in opzet alleen op moderne ontwikkelingen gericht. Wel vroeg ik me af of er van La Tour ooit schilderijen in de grote museums terug te vinden gaan zijn. En zou vanuit de Montmajour over een aantal eeuwen nog steeds La Tour te zien zijn? Hoe gaat die de tand des tijds doorstaan? En, leuke hamvraag natuurlijk, als Vincent nu vanuit de schildershemel zou afdalen naar zijn geliefde Arles, hoe zou hij die spiegelende toren ervaren?

nu wel weer ‘aangekleed’ met moderne kunst

Tot volgende week.

TOOS

Money, money, money: van Pillen, Poeders en Prikken naar Godsdienstige Grandeur, deel I

Arles, Zuid-Frankrijk. En nee, ik heb me niet op de bekende Zwarte Zaterdag in Frankrijk  tussen al die verdwaasde vakantielemmingen gestort die zo nodig in honderden kilometers lange files op de Route du Soleil urenlang zuidwaarts kruipen. Asjeblieft zeg, hoe gek kun je zijn! Nee, ik was daar al eerder dit jaar. En nee, ik was daar niet vanwege onze Vincent, Vincent van Gogh. Ik was er omdat ik vijf jaar geleden onderstaande in wording zag.

En dat ding in wording, La Tour, is nu af. Architect Frank Gehry, ja, die van wereldfaam en van bijvoorbeeld het museum in Bilbao, heeft weer eens één van zijn befaamde verwrongen eieren gelegd. Waardoor opdrachtgever Maja Hoffmann, telg van het stinkend rijke farmaceutische Hoffmann-La Roche concern uit Zwitserland, haar grote droom van het ‘LUMA Arles au Parc des Ateliers’ waarheid heeft zien worden.

het spoorwegcomplex zoals ’t er ooit bij lag

en zoals het nu is

Het door haar aangekochte gigantisch grote, oude emplacement waar ooit treinen en treinonderdelen werden gerepareerd in grote en kleinere hallen is volstrekt onherkenbaar veranderd. Terwijl die hallen er toch nog steeds staan. Maar nu om samen met die alien-toren van Gehry dat Parc des Ateliers te vormen. Een, om maar eens haar eigen woorden te gebruiken,  interdisciplinaire creatieve campus waar door middel van tentoonstellingen, conferenties, live performance, architectuur en design, denkers, kunstenaars, onderzoekers, wetenschappers de relaties tussen kunst, cultuur, milieu, mensenrechten en onderzoek ter discussie stellen.

toegangsweg vanaf het parkeerterrein

eerste aanblik en toegang

Nou, daar kun je natuurlijk wel wat mee, met zo’n doelstelling. Zeker als ’t dan ook nog best wat mag kosten. 150 Miljoen zette Maja er uit haar behoorlijk gevulde spaarpotje voor opzij. Levensgezel kon bij het aanschouwen van al dat moois natuurlijk niet nalaten een wat ironische vraag te stellen en gelijk ook maar het antwoord te geven.”En wie zouden dat nou eigenlijk echt betaald hebben? Wij dus! Door ons door Hoffmann te laten prikken en door Hoffmannpilletjes en poedertjes te slikken”. Om direct relativerend toe te voegen dat ze voor dat bedrag natuurlijk ook een leuk oligarchenjachtje had kunnen aanschaffen maar nu in plaats daarvan wel een prachtig cultuurcomplex realiseerde dat ook nog eens vrij toegankelijk is.

klein stukje van het park

en natuurlijk is er horeca met prachtige uitzichten

nog meer horeca

Want dat is een hele grote plus voor Maja. Het nieuwe park kun je zo binnenlopen. Een park met honderden net aangeplante maar al verduveld grote bomen. Want kleine boompjes die nog flink moeten doorgroeien voor ’t wat is, nee, daar deden ze niet aan. De nieuwe, gigantisch grote parkeerplaats in de buurt is ook vrij. Voor de exposities in La Tour en andere gebouwen hoef je alleen maar op de website https://www.luma.org/fr/arles.html  je toegangsbiljet kosteloos te reserveren. Om bij de entree door een legertje jonge mensen enthousiast begroet en voorzien te worden met allerlei nuttige informatie. “Daar kunnen ze bij Museum Voorlinden in Wassenaar nog wat van leren”, zo ging door me heen. Voor dat kunstspeeltje van de ook behoorlijk rijke Joop van Caldenborgh, een prachtig  kunstspeeltje trouwens, betaal je bijna €20 toegang. En houd je Museumkaart en Rembrandtpas maar gewoon op zak. Niet geldig. Maar ja, het vermogen van Joop wordt dan ook geschat op slechts een schamele €800 miljoen. Elke extra stuiver is dus van harte welkom. Maar dat terzijde.

Die La Tour is absoluut indrukwekkend, zowel van buiten als van binnen.

uitzicht vanaf La Tour op het oude Arles

levensgezel leeft zich, net als ik, uit met fotograferen, let op de weerspiegeling bovenin vanwege een reusachtige spiegel in het plafond

Frank Gehry heeft zich ook helemaal kunnen uitleven, met zelfs nog een glijbuis

prachtig toch, al die blokken?

De kunst is natuurlijk de keuze van Maja Hoffmann. Niet altijd mijn keus. Maar ja, de kunstwereld bestaat nu eenmaal uit vele parallelle universums. Hier een paar indrukken ervan, verspreid door La Tour.

hier een paar foto’s van kunst die me nog wel aansprak

bij de liften een muur van uitgekristalliseerde zoutblokken

deel van het trappenhuis

kunst in het park

Eigenlijk was mijn plan nu gelijk door te schrijven naar een soortgelijk groots project, even buiten Arles. Alleen wat eeuwtjes ouder. Maar dat gaat ’t niet worden, te veel. Vandaar dus een snelle ‘deel I’ in de titel erbij getikt met nog een klein opgetild sluiertipje tot slot.

Want ook een project dat indirect mee tot stand kwam via de penningen van de gewone mens.  Niet door lichamelijk geabsorbeerde pillen, poeders en prikken maar door een in de geest diep doorgedrongen devotie. Welk project ik bedoel? De Montmajour.

vanaf de toren zicht in de verte op de Montmajour

Oh ja, en Van Gogh speelt ook nog een rolletje. Tot volgende week.

TOOS

Je in Scheveningen laten teleporteren naar het Franse Antibes? Geen probleem!

Begin maart ‘ontvluchtte’ ik mijn atelier in Nice om te voorkomen dat ik tegen plots gesloten grenzen zou aanbotsen. Achteraf gezien keurig op tijd. Ik heb daaraan destijds ook nog een blog gewijd. Lees maar. Alhoewel ik er nu graag weer heen zou gaan, laat ik toch het verstand nog maar even prevaleren boven die wens. Een voornemen waarin ik me door de buitenlandse corona-berichtgeving van de laatste tijd niet geheel en al onbevestigd voel.  Maar een paar weken geleden werd ik vanuit Scheveningen toch ineens geteleporteerd naar de Côte d’Azur. Naar Antibes om wat preciezer te zijn. Of, om ’t nog wat verder te preciseren, naar het Musée Picasso daar, op de dag van 13 oktober 2019. Hoe dat zit?

uitzicht vanuit Museum Beelden aan Zee op het Scheveningse strand met in de verte voor anker liggende, lege cruiseschepen

Om de paar jaar kom ik wel in dat Musée Picasso. Niet echt meer voor de vaste Picasso-collectie want die ken ik nu wel, maar vooral voor de speciale exposities. Ik laat dan nooit na ook het grote terras te betreden met een prachtige uitzicht op de baai van Antibes. En met een paar intrigerende beelden op de balustrade.

Bronzen die daar al decennia lang  in alle rust de terrasbezoekers staan te bekijken. Gecreëerd door ene Germaine Richier (1902-1959).  Rauwe mensfiguren waarvan de lichaamsverhoudingen nou niet direct kloppen maar te gelijkertijd toch harmoniëren. Om dat te bereiken moet je als kunstenaar echt weten wat je doet. Zorgen dat ’t klopt als ’t niet klopt.

Aan zoiets kunnen kunstcritici kleinletterig heel grote pagina’s wijden waarbij je dan, zo is mijn ervaring, aan het eind vaak niet goed meer weet wat je nu eigenlijk hebt gelezen. Best een gave trouwens, zulke ingewikkelde en niet grijpbare  kunstbeschrijverij kunnen produceren. Eén die ik echt niet bezit. Daarom houd ik ’t maar bij die kort door de bocht formulering:  je ziet dat ’t niet klopt en toch klopt ‘t. Dat is alleen de echte grote kunstenaars gegeven. Zoals Giacometti met zijn veel te lang uitgerekte figuren en Botero met zijn bolle rolmopmensen.

links werk van Giacometti, rechts van Botero

Germaine Richier hoort daar voor mij ook bij. Toen er vorig jaar een uitgebreide expositie met haar werkwas in dat Musée Picasso moest ik er uit nieuwsgierigheid dus wel heen. Op die 13e oktober van hierboven.

op 13 oktober 2019 op dat terras tussen twee grote beelden van Richier

Daarbij kom ik in dat museum al jaren steeds hetzelfde probleem tegen. Je mag bij de vaste collectie zoveel fotograferen als je maar wilt, maar bij de tijdelijke? Pas maar op! De blik van de er rond warende cerberussen is zodanig dat je de camera zo ver mogelijk wegstopt in een heel diepe zak of tas. Ze stralen uit dat je subiet in de boeien wordt geslagen bij overtreding. Om daarna de rest van je leven op water en brood te slijten ergens in een diepe kerker van dat middeleeuwse kasteel waarin het museum is gehuisvest. Heel jammer natuurlijk, zeker omdat ik door de tentoonstelling blij werd verrast.

Dus toen ik las dat het Schevenings museum Beelden aan Zee in samenwerking met dat Musée Picasso van Antibes een tentoonstelling over Germaine Richier in elkaar had gezet, was ’t duidelijk. Op naar Scheveningen, naar ‘Mensbeeld-Mensbeest’.

Aldus geschiedde een paar weken geleden. En daar mag altijd wel uitgebreid worden gefotografeerd. Zodat levensgezel er onderstaande foto van mij kon nemen.

in Scheveningen staand voor een grote foto van dat terras in Antibes

Begrijp je nu die opmerking over de teleportatie? Daar stond ik in Scheveningen toch zomaar op dat terras in Antibes. Zoiets als ‘beam me up, Scotty’, de bekende kreet uit de sf tv-serie Star Trek. En ook kon hij me opnieuw op de foto zetten tussen de twee grote beelden die vorig jaar tijdelijk op dat Antibens terras stonden en nu in die grote ruimte van ‘Beelden aan Zee’.

Bevreemdend eigenlijk, dat je dezelfde kunst in het ene museum niet mag fotograferen en in het andere wel. Daarom nu maar een selectie uit Scheveningen. Waar de tentoonstelling ook duidelijk uitgebreider is dan die in Antibes.

Met beelden waaraan je kunt aflezen hoe Richier heeft geworsteld en gevochten met, gehamerd en gebeiteld op, getrokken en geduwd heeft aan haar materiaal. Om een bevreemdend, fascinerend en geheel eigen oevre te creëren van mensfiguren en ook een soort dierlijke aliens, afkomstig uit een horror-achtige wereld. Waarbij ze dus heel goed wist wat ze deed en liet kloppen wat niet klopte. Nog te zien tot 6 september. Gaan, wat mij betreft. Bekijk ook maar eens deze video over haar.

Tot volgende week.

TOOS

Drie kunstvliegen in één Antibense klap

Ik wilde al lang eens op mijn gemak Le Nomade op het havenhoofd van Antibes gaan bekijken. Dus als je een paar weken geleden bij een blogaflevering  hebt gedacht ‘waarom zit Toos nou in de zon op een terras in Antibes terwijl er in Nice toch niet echt gebrek aan is’, dan ken je nu één van de redenen.

Van ver zie je dat prachtige beeld van de Catalaan Jaume Plensa al heel duidelijk zijn kop boven de oude havenmuren uitsteken. Gelukkig ook boven al die protserige jachten uit van lui die iets te luid en duidelijk verkondigen dat ze overmatig bij kas zitten. Maar winnen van Plensa? Voor mij niet. Maar ik ben dan ook een bewonderaar van zijn werk. Mee vanwege Leeuwarden en Venetië.

het beeld van Plensa in Leeuwarden voor het station

In Leeuwarden staat sinds 2018, toen de stad Culturele Hoofdstad van Europa was, ook zo’n aaibaar, groot beeld dat af en toe in stoom wordt gehuld. Esthetische en toegankelijke kunst. Je begrijpt meteen waarom zijn sculpturen veel andere moderne kunstuitingen in de openbare ruimte, waar een mens niet altijd direct blijmoedig van wordt, subiet de loef afsteekt. In 2015 bij de Biënnale van Venetië overkwam me datzelfde gevoel ook al.

in 2015 in de Chiesa di San Maggiore in Venetië

En dan was er afgelopen zomer ook nog een grote expositie van zijn werk in het Museum Beelden aan Zee. Dat intiem in de duinen verscholen museum aan de boulevard van Scheveningen. Altijd de moeite waard daar.

deze zomer in Beelden aan Zee in Scheveningen

Maar ik had nog andere kunstzinnige reden voor zo’n dagje Antibes. Het Musée Picasso. In een echt kasteel, het Chateau Grimaldi. Ja, inderdaad, ooit bezit van dezelfde Grimaldi’s die financieel onbehoeftigen met genoegen ontvangen in hun vorstendommetje Monaco. Tegen een kleine vergoeding. Dat dan weer wel, want ook zij moeten kunnen leven.

het Musée Picasso in Antibes

In 1946 mocht Pablo Picasso er een poos werken. Met als gevolg dat hij een groot aantal daar gecreëerde schilderijen en tekeningen schonk waaromheen nu dat museum is gebouwd. En omdat Pablo een paar jaar later een endje verder in Vallauris druk bezig was om keramiek te beschilderen, zijn er ook nog flink wat Picasso-borden en vazen bijgekomen. Ik kende ze al wel, maar nu keek ik er toch anders naar. Want was ik afgelopen zomer niet zelf bezig met keramiek in het Italiaanse Gubbio? Shuffle maar eens terug naar vorige afleveringen.

zelf aan het werk in Gubbio

Picasso’s productie zal ik van z’n leven nooit meer kunnen inhalen. Want hij was een snelle jongen die door zijn genialiteit met een paar pigmentstreken een bord een heel nieuw leven inblies. Maar toch? Met wat ik afgelopen zomer aan kennis opstak, bekroop me wel af en toe de gedachte ‘kom op Pablo, iets minder snel en ’t was een stuk beter geweest’. Maar ja, ’t blijft natuurlijk wel Picasso!

dav

Dat waren dus twee kunstvliegen, nu de derde. Bij mijn diverse bezoeken aan dat Musée Picasso raakte ik telkens weer geïntrigeerd door een paar beelden die lekker meditatief op de terrasmuur van het kasteel van hun Mediterrane omgeving stonden te genieten. Beelden van ene Germaine Richier (1902-1959). En nu bleek er van haar een solotentoonstelling te zijn. Gaan dus!

de beelden van Germaine Richier op het terras van Musée Picasso

Haar beelden spraken mij het meest aan, tweedimensionaal kwam ze, om ’t maar letterlijk uit te drukken, minder uit de verf. Een wereld met soms vreemde, organische en gedrochtelijke gestalten met zowel menselijke als dierlijke kenmerken. Ik kreeg het idee dat de ontwerper van het buitenaardse gedrocht in de bekende Alien speelfilms mogelijk door haar beelden was geïnspireerd. Richier had daarmee een mooie kunstcarrière opgebouwd, zo bleek.

Daardoor moest ik ineens weer denken aan de vele vrouwelijke kunstenaars die dat in de loop der eeuwen ook hadden verdiend. Maar die stomweg uit de kunstgeschiedenis zijn weggeschreven. Daar moet ik hier toch nodig weer eens aandacht aan geven. Tot volgende week.

TOOS