Eeuwenoude inburgeringscursussen en hedendaagse beeldenstormen

Ravenna by night

Lang, lang geleden …., zo begon ik ook vorige week. En net als toen zit ik nog steeds in oude, Romeinse sferen. Maar wel  zo’n luttele zes eeuwen later. Want lang, lang geleden liep ik namelijk met jonge, kunstacademisch gevormde ogen rond in Ravenna. Net als opnieuw een luttele vier maanden geleden. Nu wel met oudere en van kunst bezwangerde kijkers. Het doel beide keren? De 6e eeuwse Basilica di San Vitale. Door omstandigheden, zoals dat zo mooi heet, deels in Romeinse deels in Byzantijnse bouwstijl. Hieronder verspreid wat foto’s.  

op weg naar de Basilica di San Vitale aan het einde van de straat

Ravenna, die prachtige Noord-Italiaanse stad. Met naast de tombe van Dante (lees hier) de unieke, grandioze Byzantijnse mozaïeken. Werelderfgoed tot en met.

de Basilica di San Vitale aan de buitenkant

de overweldigende binnenruimte

Maar hé, Byzantijns? Byzantium is toch wat eerst het Oost-Romeins Rijk heette? Met Constantinopel, het huidige Istanboel, als hoofdstad en Grieks als voertaal? Ja! Ja! Terwijl Ravenna ligt in wat destijds het West-Romeinse Rijk was met Latijn als voertaal? Ja! Maar waarom veroverden die Oost-Romeinen dan Ravenna in 540 n.Chr.? Terwijl het oorspronkelijke Romeinse Rijk al in 285 om administratieve en legertechnische redenen officieel gesplitst was in dat Westelijk en Oostelijk deel. Ik begrijp Obelix helemaal als hij weer eens roept ‘ils sont fous, ces Romains’. ‘Rare jongens, die Romeinen’.

’t Zal eind jaren 70 zijn geweest toen ik in de zomervakantie met een oude academievriendin in mijn Renaultje 4 stapte. Om de Biënnale in Venetië te bezoeken en ook Ravenna mee te pikken. Want die wereldberoemde mozaïeken in de Basilica di San Vitale moesten we nu eindelijk maar eens met eigen ogen aanschouwen. Die zijn me altijd bijgebleven.

 Daarom reed ik afgelopen september vanuit Gubbio, waar ik keramiek beschilderde, opnieuw naar Ravenna. Nu voor twee dagen. Voor van allerlei rond Dante700 als opnieuw voor die mozaïeken. Twee uurtjes rijden maar. En nu in gezelschap van levensgezel die vond dat hij zijn Ravenna-lacune maar eens diende op te vullen.

Voor mezelf ontdekte ik nu met andere ogen te kijken dan destijds. Want de grijzige massa onder mijn schedeldak had in de loop der jaren toch zo een en ander extra aan geschiedeniskennis opgeslagen. Zoals.

Het West-Romeinse Rijk was aardig in verval geraakt. Zelfs de keizer was foetsie. Door grote volksverhuizingen vanuit het oosten, bijbehorende veldslagen en politiek gekonkel met de keizer in Constantinopel waren grote delen in handen gekomen van diverse Germaanse stammen. Zo veroverde eind  5e eeuw koning Theodorik (451-526) met zijn Ostrogoten, en met toestemming van de toenmalige keizer Zeno, de Italiaanse laars. Ravenna werd zijn hoofdstad. Die gekerstende Ostrogoten namen daarbij de nog steeds bestaande Romeinse structuren en de Latijnse spreektaal over. Een geslaagde integratiecursus avant la lettre.

Maar er rees een geloofsprobleempje. De Ostrogoten begonnen het Arianisme aan te hangen. Iets met een andere interpretatie van de Heilige Drie-eenheid van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Foei! Afwijken van de orthodoxe leer? Stel je voor! Justinianus I de Grote (keizer van 527 tot 565) nam dat niet. En hij zag ook nog graag dat grote Romeinse imperium van eeuwen her graag weer in ere hersteld. Gevolg? Bij Macht en het Ware Geloof op één kussen, daar slaapt de oorlogsduivel tussen. Dus hup, wat oorlogjes er tegenaan. Nu terug naar de omstandigheden voor die deels Romeinse deels Byzantijnse bouwstijl van de San Vitale.

Vlak na Theodoriks dood startte in 526 daarvan de bouw. In Romeinse stijl. Weet je nog, die integratiecursus? Maar in 540 werden de Ostrogoten verslagen door het leger van Justinianus. Waarna de bouw werd voortgezet in Byzantijnse stijl. Met binnenin mozaïeken in de dogmatisch orthodoxe geloofssymboliek. Oud en Nieuw Testamentische afbeeldingen, Mozes, profeten, de vier evangelisten, Christus op een wereldbol, aartsengelen, vliegende engelen, heiligen, kerkelijke prelaten en allicht keizer Justinianus zelve. Alles in een overweldigende overvloed. Veel goud, veel purper, je weet bijna niet waar je moet kijken. 

groot mozaïek met keizer Justinianus in het midden

Dan is het een eeuw oudere en heel dichtbij gelegen Mausoleo di Galla Placidia heel wat kleiner en veel intiemer. Maar toch ook weer rijk versierd met mozaïeken vol christelijke symboliek. Je kon er zelfs op je gemak gaan zitten. Met QR-code en mondmasker natuurlijk.

Mausoleo di Galla Placidia

En zonder dat kwam je ook de Basilica di Sant’Apollinare Nuovo niet in. Nog wel gebouwd tijdens koning Theodorik’s bewind, vlak naast zijn nu verdwenen paleis. Met natuurlijk opnieuw mozaïeken. Oorspronkelijk met allerlei Ariaanse elementen erin. Maar dat werd natuurlijk snel veranderd na de verovering door Justinianus. Want beeldenstormen zijn van alle tijden. Denk maar aan alle huidige woke-gedoe in Amerika en Engeland rond niet welgevallige beelden.

Basilica di Sant’Apollinare Nuovo

Wist je trouwens dat je in Aken in de beroemde Paltskapel van Karel de Grote (747-814) ook een beetje in Ravenna rondloopt? Zelfs letterlijk. Want het bouwplan van zijn kapel was gebaseerd op die Basilica di San Vitale en daar konden marmeren zuilen en ruïneresten uit Ravenna mooi voor gebruikt worden.

foto’s die ik een aantal jaren geleden maakte van de Paltskapel

Tot volgende week.

TOOS

Gubbiaanse Keramiek, Italiaanse Creativiteit en de Corona QR-code

Gubbio in Umbrië (Italië)

Ben je in Italië, doe als de Italianen doen. Een paar weken geleden schreef ik over een lijk in de Ganges en dat ik toch wat moeite had met ‘When in India, do as the Indians do’. Dan is ’t met ‘When in Italy, do as the Italians do’ toch ietwat eigener. Zeker als je, zoals ik nu, al een aantal weken in keramiekstad Gubbio in Umbrië verblijft. Om, niet echt moeilijk te raden, keramiek te beschilderen.Natuurlijk moet je jezelf hier instellen op het beslist sterker ontwikkelde improvisatie dan organisatietalent bij veel Italianen. En zeker moet je ook gewoon het Italiaanse joie de vivre, het la dolce vita, omarmen. Nou, graag!

de afscheids campari-spritz op het terras van ons stamcafé in Gubbio afgelopen dinsdag

Neem bijvoorbeeld de omgang van de Italianen met hun Green Pass, onze Corona QR-code. Hoe relaxed tonen hier de vele halfgemaskerde binnenkomende restaurantbezoekers, vaak hele gezinnen,  hun mobieltje met dat vierkantje erop. Zowel in Gubbio, als op reis hierheen in Arezzo, en laatst tussendoor in Ravenna,heb ik geen wanklank meegemaakt. Niet in hotels, niet in de horeca en niet in musea. Waar je trouwens nog steeds zo’n brilbeslaander moet dragen net als in winkels en supermarkten. Alles  als vanzelfsprekend na de gigantische Covid-catastrofe van vorig jaar in Noord-Italië. Wat een gedoe dan van een aantal Nederlanders. Voor zover ik ’t hier van relativerende afstand ervaar,’do as the Italians do’. Die zich percentagegewijs ook meer hebben laten vaccineren.

in het atelier van meesterkeramist Giampietro Rampini

Maar dat terzijde. Ik ben hier ten slotte voor de keramiek. Net zoals twee jaar geleden. Toen ik hier neerstreek voor een groepstentoonstelling  in een paar prachtige eeuwenoude gewelven. Om daarvan één voor mijn rekening te nemen samen met de mij toen nog onbekende maar in Gubbio en omstreken zeer gekende keramist Giampietro Rampini. Ik werd gelijk verliefd op deze prachtige stad. Een echte middeleeuwse Italiaanse parel! Maar daarover komt nog wel een verhaal.

maar een héééél kleine selectie van al die prachtige plekken in Gubbio

Nu eerst die keramiek. Je kunt rustig stellen, een voor mij nog onbeschreven blad. Na die vier weken in 2019 en na opnieuw vier weken nu, begint dat blad zich beetje bij beetje te vullen. Eigenlijk is ’t net zoals bij het creëren van een steendruk. Daar heb ik als kunstenaar een meestersteendrukker bij nodig met een eigen atelier en drukpers, met kennis van de techniek en een in jaren opgebouwde knowhow. Voor mij is Giampietro nu de meesterkeramist. Met zijn werkruimte, zijn opslagplaats, zijn materiaalkennis en met zijn wetenschap over hoe die voorwerpen van klei schilderklaar te maken. En met zijn ovens en zijn ervaring met stookprogramma’s. Hoe langzaam of snel en tot hoe hoog moet de stooktemperatuur? In hoeveel uren moet de oven weer afkoelen. Allemaal stuurbaar met programma’s, maar dan moet je wel de juiste cijfertjes kennen en invoeren.

overleg met Giampietro

werkend aan een nieuw bord

het schoonmaken vooraf van een nieuw item

het dompelen om een witte laag te krijgen zoals de vazen op de voorgrond

altijd opnieuw spannend, hoe komt die schaal uit de oven

Is ie goed geslaagd? Yes!!

Over de te gebruiken pigmenten bij het beschilderen heb ik ’t dan nog niet eens. Want daar zit  magie achter. Nou ja, in feite natuurlijk chemie. Die kleurpigmenten zijn in eerste instantie veel fletser dan olie en waterverf, maar komen sprankelend en schitterend fel de oven uit.

Vooraf  moet je dus heel goed weten wat je opbrengt. Een soort schaken met kleur waarbij je een paar zetten vooruit moet denken en je geen fouten kunt permitteren want herstellen zit er nauwelijks in. Met hoeveel water leng ik een pigment aan om wat voor kleureffect te krijgen na het stoken?  Of hoe dik of dun breng ik ’t op om na drogen er nog in te kunnen krassen voor bepaalde visuele effecten of op te vullen met een andere kleur. Of als ik een heel dun laagje vloeistof langzaam laat absorberen in de klei, hoe wolkig is dan straks het aanzicht?

een van mijn nieuwe aanwinsten voor straks in het atelier in Middelburg tijdens de Kunst en Cultuurroute

De afgelopen weken heb ik voor mijzelf weer heel wat bijgeleerd, net zoals ook Giampietro die meer van de standaardmethode is. Gewoon omdat ik stomweg en onbevangen allerlei techniekjes en ideetjes uitprobeer, staat hij na het ovenresultaat regelmatig paf van ver en bewondering bij de bereikte effecten. Dat maakt onze samenwerking ook zo mooi. “Toos, dit is voor mij nieuw, dit heb ik nog geen andere kunstenaar zo zien doen”. Mijn probleem is dan dat ik me moet zien te herinneren hoe ik dat ook al weer heb gedaan. Want soms dompel ik me zo onder in het creatieve proces dat mijn brein dat na afloop niet meer volledig kan reconstrueren.

Hoe dan ook, as ’t effe kan volgend jaar weer! Tot volgende week.

TOOS

Veren in een bepaald lichaamsdeel

Het kunstenaarsego, dus ook dat van mij, vindt het niet erg om van tijd tot tijd gestreeld te worden. Of iets plastischer uitgedrukt, af en toe een veer in je kont, kan beslist geen kwaad. Niet te veel tegelijk natuurlijk, want dat zit dan weer moeilijk.

Zo stond er recent een artikel van een halve pagina in de Leeuwarder Courant over mijn expositie “Helden” in de Martinikerk van Franeker.  Met als titel “Interactieve tentoonstelling”. De schrijfster sloeg daarmee op een enthousiaste manier de spijker op de kop. Want ik heb in die tentoonstelling naast allerlei persoonlijk getinte teksten bij de werken ook verschillende keren een zogenaamde QR code toegevoegd. Zo’n vierkante barcode waarop  je je smartphone kunt richten, die dan direct verbinding maakt met bijvoorbeeld een website of YouTube- filmpje. Op die manier kunnen bezoekers van de expositie direct on line nog meer informatie krijgen over mij en mijn kunst, over het maken van steendrukken en mijn TOOS-doodles en TOOS-the movie bekijken.  Dat de recensente  daarnaast ook heel positief was over  bijvoorbeeld schilderijen als “Michaël” en “Legend” (zie de bijgevoegde foto’s) is ook nog mooi meegenomen.

Altijd prettig, zulke gratis publiciteit in een gerenommeerd regionaal medium als die Leeuwarder Courant.

Maar ik werd helemaal gelukkig toen ik van de vrijwilligers in de Martinikerk hoorde dat er binnen een maand tijd al 3500 bezoekers waren geweest en de commentaren in het gastenboek las. Daarvan wil ik jullie, als lezers van dit blog, een kleine selectie niet onthouden omdat ik er best trots op ben.

– Prachtige schilderijen van een schilderes met een diepe ziel, in een prachtige kerk.

– Eine tolle Kirche und schöne Ausstellung.

-Prachtige, kleurrijke rondgang door de geschiedenis van grote namen en mythologische figuren.

– Geweldig, wat een energie zit er in deze schilderijen, zo positief.

– Ik vind die meisjes van Mevrouw Toos van Holstein heel mooi. Maar ook alle schilderijen van haar.

– Mis felicitationes, muy interesante exposicion.

– Super moaie tserke, in plaatsje. En safolle te sjen. Geweldig. (in het Fries dus)

– Moai, tige ynspirearjend (nog even wat Friese les)

– Het is adembenemend.

– Schitterend, ook het kleurgebruik van u.

Zo zou ik nog wel even kunnen doorgaan. Maar laat ik niet overdrijven. Op de terugweg vanuit Friesland zat het toch al wat moeilijker door al die veren in dat bepaalde lichaamsdeel. Tot volgende week.

TOOS

www.toosvanholstein.nl

www.toos.biz

 

YouTube  http://bit.ly/ij4Pag

QR-koorts geconstateerd in fort Rammekens

Zie voor alle voorgaande 25 afleveringen http://toosinfortrammekens.blogspot.com

De QR-koorts? De Q-koorts ken ik, zul je zeggen, maar de QR-koorts? Is dat soms een nieuwe, gevaarlijke variant die nog weer erger is? Nee, dat is ie gelukkig niet, maar besmettelijk toch wel want je kunt de gevolgen ervan in steeds grotere mate om je heen waarnemen.

Je ziet ze namelijk steeds meer, die vierkante blokken, opgebouwd uit allerlei zwart-witte vlakken. In advertenties, op folders en posters, op visitekaartjes en zelfs als grote banners achter reclamevliegtuigjes. Een hele poos geleden alweer ontdekte ik zelf de betekenis ervan. Het is een soort streepjescode maar dan in het platte vlak, die voor het eerst werd ontwikkeld in de Japanse auto-industrie om onderdelen te identificeren. Nu wordt die zogenaamde Quick Response steeds meer gebruikt om er bijvoorbeeld websites aan te koppelen. In de nieuwste smartphones zit een QR-codescanner die je gelijk naar zo’n site leidt als je het scherm op zo’n blokje richt. In oudere smartphones moet je nog een echte foto nemen. 

 Als je ziet hoe snel deze vinding zich nu verspreidt, kun je dus rustig van een besmettelijke koorts spreken. Het leek me wel leuk dit nieuwe internetspeeltje bij de expositie “TOOS” in fort Rammekens te gebruiken. Op diverse van de tentoonstellingsonderdelen is dan ook zo’n QR-code bevestigd. Je maakt daarmee direct verbinding met een filmpje op mijn YouTube-kanaal http://bit.ly/ij4Pag , dat met dat onderdeel heeft te maken. Bijvoorbeeld de grote Chinese banners in de hoofdkazemat en het aluminium meisje Alice in de installatie “Dream City”. In de toekomst zal het aantal toenemen want er zitten nog diverse video’s aan te komen.

 En waar de QR-code hierboven mee te maken heeft? Tja, dat is dus een kwestie van proberen. Succes!

 TOOS

www.toos.biz

www.toosvanholstein.nl

 PS vergeet ook niet die verkiezing van Kunstenaar van het Jaar waarvoor ik ben genomineerd. Stemmen kan op www.kunstweek.nl/verkiezing