Expositie ‘De Wereld als Schouwtoneel’ niet op maar naast het podium

Stel dat eeuwen geleden de drukke en belangrijke Zeeuwse zeehaven van Arnemuiden niet was begonnen te verzanden. Dan waren er nu waarschijnlijk noch de polder met het dorp Nieuw- en Sint Joosland noch Theater De Wegwijzer geweest. En daardoor dus ook niet mijn expositie met de toepasselijke titel ‘De Wereld als Schouwtoneel’ in dat theater (vanaf 25 september).

detail van schilderij van Daniel van Queborne over drukte op de rede bij Arnemuiden (rond 1550), wel even heel iets anders dan het huidige dorp (bezit van Museum Arnemuiden)

Even voor niet-Zeeuwen. Rinkelt er een belletje bij de naam Arnemuiden (Arremuu op z’n Zeeuws)? Ooit de meezinger en deiner ‘Als de klok van Arnemuiden welkom thuis voor ons zal luiden…….’ gehoord (hier te beluisteren)? Nou, richting Vlissingen op de A58, even voorbij het nu behoorlijk in zichzelf gekeerde Arnemuiden ligt links dat Nieuw- en Sint Joosland. Met Theater De Wegwijzer. Een succesvol particulier initiatief van Trudi Wams en Arnout Schop. Waar ik bijvoorbeeld de godfather van het huidige Nederlandse cabaret Freek de Jonge voor het eerst, naar eigen zeggen althans, op het podium gitaar hoorde spelen. Bij de try-out voor een nieuw programma van hem. Die gitaar heeft hij daarna in de wilgen gehangen. Een heel verstandig besluit!

Theater De Wegwijzer

‘De Wegwijzer’ is dus, zo kun je concluderen, niet zomaar een ergens-ver-weg-theater. Nee, het is gekend, er komen ‘namen’. En nu kom ik er met schilderijen. Niet op het podium natuurlijk, wel in de altijd gezellige foyer. Waar na de voorstelling publiek en optredende artiesten zich als vanzelfsprekend mengen.

plafond in de zaal van De Wegwijzer

Hoe ik daar terecht ben gekomen? Door die goeie, ouwe Homerus en de via hem ontstane vriendschap met Trudi Wams. In 2013/14 was ik namelijk druk bezig met het Homerus-project van galerie Quadrige in Nice. Terwijl Trudi het grote rock-opera spektakel ‘O die zee’ in en om Fort Rammekens bij Ritthem in de steigers aan het zetten was. Een prachtige voorstelling, gebaseerd op de Odyssee van Homerus, waarmee ze ook landelijk heel veel eer heeft ingelegd. Dat fort Rammekens kende ik al als mijn damestas. Door mijn grote expositie ‘TOOS- de ontdekkende mens’ daar in 2011. Logisch dus dat er een samenwerking ontstond.

met Trudi toen samen op onderzoek in Fort Rammekens

de ingang naar de grote, donkere krochten van Fort rammekens tijdens ‘O die Zee’

delen van de expositie

En die vriendschap met Trudi en Arnout. Dit alles komt ook tot uiting in de recente nieuwsbrief van ‘De Wegwijzer’. Waarin zelfs nog een interview met mij is opgenomen. Hieronder even een klein stukje daaruit.
“Bij de Kunstenaar van het Jaar-verkiezing word je onder meer geroemd voor je rijke fantasie. Kun je er de vinger op leggen waar dat vandaan komt?
“Als je de geschiedenis bestudeert, zie je bij kunstenaars vaak dat ze een tijd alleen zijn geweest, waardoor ze hun fantasie konden laten gaan. Zelf heb ik ook zoiets meegemaakt. Toen ik drie jaar was wilde ik een snoepje pakken, maar trok ik per ongeluk de hele kast over mezelf heen. Een glazen potje honing versplinterde daarbij in mijn been. Daar heb ik daarna een seizoen last van gehad, want het was ook nog eens slecht gehecht. Die zomer heb ik héél veel op een divan in de kamer gelegen. Dan heb je alle tijd om je fantasie te trainen. Ik keek uit op een doorgang naar een andere kamer met een boogje erboven. Dus begon ik te fantaseren: wat zou daar nog meer achter kunnen zitten, achter die doorgang? Nu ik ouder word, ben ik erachter gekomen dat dit beeld eigenlijk steeds terugkomt. Er zit licht mijn werk. En altijd ergens een doorgang.”

Het hele interview, absoluut het lezen waard, ga ik nu niet overnemen. Dat staat hier op de Facebooksite van De Wegwijzer (even een beetje doorscrollen naar het bericht van 17 september).

nu samen met Trudi bezig met de inrichting van ‘De Wereld als Schouwtoneel’

De opening van mijn ‘De Wereld als Schouwtoneel’ is nu achter de rug, de expositie begint pas. Want die blijft voorlopig dit hele theaterseizoen hangen. Waarbij er wat mij betreft af en toe best wel iets gewisseld mag worden. Zoals na die opening al noodzakelijk was. Want bij eventuele aankopen door nieuwe eigenaren mag ik hen hun nieuw verworven kunst natuurlijk niet al te lang onthouden.

de duimen omhoog voor het succes van de expositie

Voor alle duidelijkheid nog het volgende. De expositie is én te bezoeken als de deuren van het theater zijn geopend én op afspraak. Tot volgende week.
TOOS

Weer met de billen bloot bij het steendrukken

Afslag 3 Borgerhout, de Antwerpse Ring, een afslag die ik de komende tijd vaker ga nemen. Want ik heb, in samenwerking met mijn galerie Quadrige in Nice, een paar steendrukprojecten op stapel staan . Waarvoor ik aan de slag ga met Hans van Dijck. En die heeft dus zijn steendrukatelier in Antwerpen, in die wijk Borgerhout.

in het steendrukatelier van Hans van Dijck

Steendrukken? Wat is dat? Of ‘wat is dat ook al weer’? Tja, dat krijg je als een prachtige grafische techniek, in de 19e eeuw uitgegroeid tot DE TECHNIEK voor o.a. de vermenigvuldiging van muziekbladen, handgeschreven toneelstukken en tekeningen, in het verdomhoekje is gedrukt. Door alle offset en digitale geweld. Dan krijg je dat het begrip litho (Grieks voor steen) ineens is geconfisqueerd  door de fotografiebranche. En dat een steendruk in het Engels een stone lithograph is geworden. Letterlijk vertaald een steen-steendruk. Slaat nergens op natuurlijk!

Maar er zijn gelukkig nog steeds kunstenaars die de lithotechniek omarmen, zoals ‘ik zei de gek’. Waardoor er ook nog steeds steendrukkers zijn die deze prachtige oude en ingewikkelde techniek van hun oude leermeesters hebben doorgekregen. Wat je noemt een mooie kruisbestuiving.

Terug dus naar Borgerhout en Hans van Dijck. Voor mij geen onbekende. Want ooit assisteerde Hans mijn meestersteendrukker Rudolf Broulim in diens atelier in Ekeren (bij Antwerpen). Daarna ondersteunde hij mij bij het creëren van een serie monoprints voor mijn grote expositie ‘TOOS, de ontdekkende mens’ in Fort Rammekens. Het eeuwenoude zeefort in Ritthem, vlak bij Vlissingen, in 2011.

2011, in het atelier Daglicht in Eindhoven bezig met het maken van een serie monoprints, met Hans van Dijck erbij voor een extra paar handjes

Van die samenwerking heb ik nog een veel bekeken video staan op mijn YouTube-kanaal: ‘The Magic of the Monoprint‘.

de ruimte in Fort Rammekens met de serie monoprints tijdens de expositie ‘TOOS-de ontdekkende mens’

Nu is Hans én leraar aan de academie in Brussel én heeft hij zijn eigen steendrukatelier. De meestersteendrukkers die mij heel wat keren terzijde hebben gestaan, zijn er namelijk mee gestopt. Ernst Hanke in Zwitserland: met pensioen! Rudolf Broulim in Ekeren: met pensioen!

in Zwitserland, samen met Ernst Hanke bezig in zijn grote steendrukpers

overleg met Rudolf Broulim in zijn steendrukatelier in Ekeren

een ontroerend moment voor mij, een onverwacht bezoek van Rudolf in het steendrukatelier van Hans van Dijck

Je kunt je ook bijna niet meer voorstellen dat er ooit galerieën waren die bestonden van het uitbrengen van telkens weer opnieuw steendrukoplagen van honderden stuks van bekende kunstenaars.  Maar al zijn die commerciële hoogtijdagen voorbij, er zijn nog steeds litholiefhebbers. Dus worden er ook nog steeds nieuwe gemaakt.

Als je met een voor jou nieuwe meestersteendrukker in zee gaat, is er een goeie gewoonte. Je gaat eerst samen een proef maken, om aan elkaar te wennen. Want de kunstenaar heeft natuurlijk eigen ideeën maar ook de steendrukker heeft eigen technieken en eigen gewoonten ontwikkeld. Vooraf wat aan elkaar snuiven kan daarom geen kwaad. Wordt ’t wel wat, die samenwerking? Om daarachter te komen is het maken van zo’n proefsteendruk in kleine oplage een prima manier. Vandaar onlangs die eerste keer afslag 3 Borgerhout.

overleg met Hans bij de nog lege steen voor de proefsteendruk

De proefsteendruk gaat er eentje worden in twee kleuren, in twee drukgangen dus. Over de teken en schildertechnieken op de steen en bijbehorende chemische druk-geheimen ga ik ’t nu niet hebben, dat komt een andere keer wel. Maar een foto van de eerste opzet om nieuwsgierig te maken, kan natuurlijk geen kwaad.

de eerste aanzet voor de nieuwe steendruk, het uiteindelijke resultaat wordt eind augustus wereldkundig gemaakt

Eind augustus onthul ik het definitieve resultaat. Want op zondag 4 september staat onze onvolprezen Kunst-& Cultuurroute Middelburg in het teken van de grafiek. Een mooie gelegenheid toch om juist dan die nieuwe steendruk ten doop te houden en te koop aan te bieden? Maar voor ’t zover is, heb ik die afslag 3 al wat vaker genomen.

En die steendrukprojecten met Galerie Quadrige in Nice? Dat worden natuurlijk andere verhalen. Tot volgende week.

TOOS

‘Zeeland, Het wonder linksonder’ en de Zeeuwse Cultuur Agenda

Rechtsboven op de kaart van Nederland heb je ‘Er gaat niets boven Groningen’. Perfect bedacht. De officiële Zeeuwse slogan ‘Zeeland, land in zee’ steekt daar wel erg saai bij af. Dus opperde laatst een tekstschrijver  ‘Zeeland, het wonder linksonder’.  Wat mij betreft een schot in de roos. Die kreet bleef direct hangen. Vooral ook vanwege de wond’re zaken die ik er zelf meemaak.Zoals bijvoorbeeld dat ik kort geleden voor het eerst van mijn leven aanschoof bij een podcast opname.

in de podcaststudio van Zeeuwse Cultuur Agenda

Voor de ‘Zeeuwse Cultuur Agenda’ nog wel. Maar daarover straks meer. Kun je nu je nieuwsgierigheid al niet bedwingen, klik dan hier. Dat die Zeeuwse Cultuur Agenda bestaat is eigenlijk ook weer een wond’re zaak. Ter illustratie daarvan even een persoonlijke anekdote.

voorkant van de brochure bij de expositie ‘TOOS, de ontdekkende mens’

In 2011 creëerde ik, samen met het maritiem muZEEum in Vlissingen,  een heel grote, bijzondere en een half jaar durende solotentoonstelling in Fort Rammekens . Dat prachtige, machtige en eeuwenoude zeefort in Ritthem, aan de monding van de Westerschelde. Voor die expositie ‘TOOS, de ontdekkende mens’ werden natuurlijk flyers en brochures gemaakt en verspreid. Dus pleegde ik daarvoor ook een telefoontje naar de Tourist Shop in Goes. Waar een medewerker op een bepaald moment de volgende, voor mij nog steeds legendarische woorden sprak. “Ritthem, dat is toch op Walcheren? Nee, dat doen wij niet, dat is een ander eiland”.

Ik was echt volstrekt verbouwereerd. Hoever liggen Goes en Vlissingen nou van elkaar? En stel je even de A58 van Bergen op Zoom naar Vlissingen voor. Ooit gemerkt dat je dan van het eiland Zuid-Beveland naar het eiland Walcheren hopt? Kijk, als Zeeland er nog zo bij lag als op deze reconstructie van de situatie rond het jaar 1300, ja dan?

Dan had ik me er iets bij kunnen voorstellen. Maar zoals Zeeland nu is? Met, in naam, nog vijf eilanden en het ook tot één gebied aan elkaar geslibde en gepolderde Zeeuws-Vlaanderen? Het gebied dat hoe dan ook Nederlands moest blijven? Konden we de Belgen lekker pesten met de beheersing over de toegang naar Antwerpen, hun belangrijkste haven.

de provincie Zeeland nu

Grappig trouwens dat juist Walcheren en Zuid-Beveland in Zeeuws-Vlaanderen nog steeds worden betiteld als ‘de overkant’. Zoveel eeuwen na de Tachtigjarige Oorlog nog steeds dat apartheids en eilanddenken! Een wond’re zaak toch?

de glossy ‘Zeeuwse Cultuur Agenda’ voor deze maanden

Daarom is ’t ook zo bijzonder dat hoofdredacteur Rob Bakker en zijn team het glossy magazine ‘Zeeuwse Cultuur Agenda’ van de grond hebben gekregen. Een drie tot vier keer per jaar verschijnend blad. Uiterst verzorgd en helemaal gratis te verkrijgen op gigantisch veel plekken in Zeeland. Met daarin redactionele artikelen en een agenda waaruit blijkt dat Zeeland, met nog geen 400.000 inwoners, stikt van de culturele activiteiten. In de theaters en concertzalen, op de podia, in de museums, bij kunstroutes, en wat al niet meer. Noem ’t en ’t staat erin. Petje af voor Rob en zijn redactie. Ook trouwens voor hun uitgebreide, informatieve website zeeuwsecultuuragenda.nl/.

Nu is Rob Bakker sinds kort dus ook begonnen met een wekelijkse podcast. Opgenomen in een studio op een zolder in Geervliet. Een half uur durend programma over culturele evenementen in Zeeland en met elke keer ook een speciale gast. Waardoor levensgezel en ik ons een paar weken geleden richting Geervliet spoedden. Even voor alle duidelijkheid, op Noord-Beveland, een ander eiland. En daar overkwam ons weer zo’n wond’re zaak. We keken elkaar aan van “maar dit kennen we toch, hier zat toch ooit Galerie Hofstede Lijn 3?”. Geervliet mag dan bekend staan als het kleinste dorp van Zeeland maar de wereld bleek er ook weer eens heel klein.

in de grote schuur links zat tot voor enkele jaren de galerie Hofstede Lijn 3

Want een aantal jaren geleden waren we daar al eens geweest. Om als vriendendienst een behoorlijk groot schilderij van de ons bekende Haagse kunstenaar Poen de Wijs naar die galerie te brengen. Poens auto was namelijk te klein. En levensgezel  kende die galerie al toen die nog in Den Haag was gevestigd. Prima geregeld dus.  Die nieuwe vestiging in Geervliet was prachtig, maar sloot enkele jaren geleden. Wat er nu wel op dat terrein zit, is de woning van Rob Bakker en zijn podcaststudio.

tijdens de opname

screenshot van de website pagina die je te zien krijgt als je op de link naar de podcast klikt

Zoals ’t heet ‘voor alles in het leven is er een eerste keer’. Ook voor meedoen met een podcastopname. Het resultaat kun je hier via Spotify beluisteren. Met in het eerste kwartier dat interview met mij. Waarin ik uitgebreid kon vertellen over het wie-wat-en-waarom van mijn kunst. Toen ik het eindresultaat kon terugluisteren, was ik er best tevreden over. Zeg nou nog maar eens dat ‘Zeeland, het wonder linksonder’ geen mooie slogan is. Tot volgende week.

TOOS

TOOS10 en de Afgeleiden van Fort Rammekens

Fort Rammekens bij Vlissingen

Van ’t een komt ’t ander en van ‘Dante700’ van de afgelopen twee weken dus zomaar een ‘TOOS10’.Echter, vrees niet, want via TOOS10 komt binnenkort zomaar weer een volgende Dante700 met persoonlijke bespiegelingen te voorschijn. De reden voor dit heen en weer gedoe? Juist deze week heb ook ik een mooi getal te vieren. En dat nog wel bij leven. Terwijl voor Dante700 de grote poëet Alighieri, Dante Alighieri, toch echt 700 jaar dood moest zijn.

Tien jaar geleden namelijk, om exact te zijn op de zonnige en warme zaterdagmiddag 23 april van 2011 n.C., vond de opening plaats van mijn anders dan andere expositie ‘TOOS’. In het oude Fort Rammekens. Aan de monding van de Westerschelde bij Ritthem en op een kanonschotafstand van Vlissingen. Een tentoonstelling met voor mij heel wat kunstzinnige gevolgen, heel veel Afgeleiden zogezegd, die nu 10 jaar later nog steeds doorwerken.

sfeerbeeld van de opening van ‘TOOS’ in Fort rammekens

Eerst wat voorgeschiedenis. Destijds beheerde het Zeeuws maritiem muZEEum in Vlissingen dat rond 1550 voltooide zeefort, in opdracht van Staatsbosbeheer. Een uniek locatie waar heel wat gewelddadige historie overheen is gegaan. De directie van het muZEEum vroeg mij in 2010 of ik in de ruimten van het fort gedurende de lente en zomer  van 2011 een unieke tentoonstelling wilde creëren. JAAAA, dat wilde ik wel. Oh ja, nog een kleinigheid. Het muZEEum was arm als een kerkrat en kon geen financiële ondersteuning geven, wel hand -en spandiensten.

bezig in het grote bastion van Fort Rammekens

Dat werd dus, zoals ’t in huidig jargon dient te heten, een uitdaging. Een grote uitdaging zelfs. En dat niet alleen financieel, maar ook omdat ik er mijn corebusiness, om nog even bij het managersjargon te blijven, niet kon uitleven. Olieverfschilderijen in te koude, te vochtige en te zoute lucht zoals daar in dat fort? No way! Die konden een half jaar later beslist naar de stort. Stripmaker Marten Toonder legde in zulke situaties altijd de woorden, “Tom Poes, verzin een list”, in de mond van zijn legendarische held  Heer Bommel. Heel veel listen heb ik toen verzonnen.

Zoals het werken op alu-dibond. Een toen net opkomende techniek waarbij ik afbeeldingen op een dunne kunststofplaat met aluminium bedekking liet drukken waarop ik dan kon doorschilderen. Die kunstwerken  konden wel tegen een koud, vochtig en zoutig stootje. Zo verzekerde mij ZWF uit Bolsward ten minste. Volkomen terecht, kan ik nu wel constateren.

een van de ruimten waar alu-dibonds kwamen te hangen

Beelden, dat moest ook geen probleem zijn. Maar juist in die tijd was ’t heel populair bij bepaalde types om ’s nachts bronzen beelden uit openbare ruimtes en particuliere tuinen te roven en om te smelten. De bronsprijs lag namelijk lekker hoog! Geen brons dus, geen denken aan. Maar toen vond ik in Veghel het bedrijf Tenax dat ook beelden in allerlei kleuren kunststof goot. Ook weer geregeld. Afgezien van het feit dat ik nog wel even een model in was moest maken.

werkend in mijn atelier aan het wasmodel voor mijn ‘Alice’

Verder hoge steigers met banners? Waarom niet. Dekzeil van een boot? Vast atmosfeer bestendig.

de in kunststof gegoten meisjes

een van de kunstwerken op dekzeil

En handgeschept papier? Ja, natuurlijk. Dat wordt ten slotte met behulp van waterbaden gemaakt en moest een vochtige atmosfeer dus wel kunnen weerstaan. Uit dat idee is toen een reeks monoprints ontstaan. Net zoals een video over het maken daarvan (staat ook op mijn YouTube kanaal).

enkele van de monoprints

Over video gesproken, in die donkere krochten van het fort kon ik natuurlijk ook mooi van allerlei op de muren projecteren. Drie beamers hebben er uiteindelijk een half jaar lang overuren staan te draaien. Zoals met ‘TOOS-the movie’. Een woordenloze film van negen minuten over mij en mijn kunst. Met speciaal ervoor gecomponeerde muziek van vriend en saxofonist Frank Düring en gemaakt door vriend en NPO-cameraman Peter Havermans. Die voor programma’s als EenVandaag en Nova/Nieuwsuur heel wat reportages filmde. Voor het script verzonnen we een begin met een nog kleine Toos. Met een heel inventieve filmische overgang van jong naar nu. Kijk maar.

een paar fotomomenten van opnames voor TOOS-the movie

Of ’t met al die ideeën hard werken was? Nogal! Want over de installaties die ik ook nog in gedachten had, zal ik ’t maar niet hebben. Maar het werd een succes met duizenden bezoekers. Hier nog wat foto’s van die opening op 23 april 2011. Met een overzichtsvideo van het totaal. Van hetgeen ik in zo’n 10 verschillende ruimten van het fort had gecreëerd.

nog een paar foto’s van de opening

video van de expositie ‘TOOS’

En die Afgeleiden nu 10 jaar later? Natuurlijk mijn brochure ‘TOOS’ van 32 pagina’s en TOOS-the movie. Verder ben ik nog steeds ben ik bezig met mijn alu-dibonds. Er hangen de nodige in tuinen, op veranda’s, in huiskamers, dat blijft lekker doorgaan. Net heb ik ook weer voor de tigste keer nieuwe kunststofmeisjes, mijn kleine Alice’s laten gieten. Die blijven namelijk steeds maar nieuwe woonadressen vinden. Voor alle ervaringen die levensgezel en ik nog steeds meenemen vanuit de wereld van stichtingen, subsidies en sponsoren is nu geen ruimte meer. Dat worden misschien nog wel eens andere verhalen. Hoe dan ook, TOOS10 is voor ons op komende 23 april een trotse toost waard. Tot volgende week.

TOOS

Aan de binnenkant van mijn Buitenkunst

voorbeeld van mijn Buitenkunst, Music II (tweeluik op aludibond, 160-240 cm)

Van het een komt meestal het ander. Ook in de kunst. Een waarheid natuurlijk als alle koeien samen in een megastal. Want dat ‘het ander’, de kunst op alu-dibond uit mijn ‘The 70-Series’ van 2019 was er mogelijk helemaal niet geweest als dat ‘het een’, mijn Buitenkunst, niet in 2011 was ontstaan. Als onderdeel van mijn grote expositie ‘TOOS-de ontdekkende mens’ in Fort Rammekens bij Vlissingen. Twee weken geleden schreef ik er hier al over. Met de belofte er nog op terug te komen. Want achter de voorkant van die Buitenkunst, eigenlijk dus aan de achter- of binnenkant, zitten heel veel verhalen verborgen. Met parallellen voor de huidige financiële corona-problemen.  Zoals bijvoorbeeld dat ene ‘dingetje’ volgens de leiding van het Vlissingse maritiem muZEEum. Dat moest ik toch nog even weten voordat ik ‘ja’ zou zeggen tegen hun voorstel voor die expositie.

Fort Rammekens in woestere tijden (linksboven de toegang naar Middelburg)

Fort Rammekens nu

Toos van Holstein, steendruk Renaissance, met de grote toegangspoort naar het fort

Dat ‘dingetje’? Het muZEEum zat zelf volop in de financiële problemen en had geen rooie cent beschikbaar voor die tentoonstelling. Die ook geen verkoopexpositie mocht worden. Wel konden ze mij met hun facilitaire dienst gratis bijstaan. Nogal ‘een dingetje’ dus! Maar toch wilde ik dat fort dolgraag met kunstzinnige ideeën naar mijn hand gaan zetten. En ik had geen wonderlamp zoals Aladin waarbij ik even een behulpzame geest kon oproepen. Dus hoe kwam ik aan harde euro’s? Alleen door een stichting op te zetten. Want die was persé nodig om subsidiefondsen aan te kunnen schrijven. Let wel, ’t was 2010/11, die wankele periode van omgevallen banken. Financieel verwarrende tijden zogezegd, net als nu. Maar om heel veel correspondentie van de Stichting “Expo Fort Rammekens” ontzettend kort samen te vatten, het lukte. Het VSB Fonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Rabobank Walcheren, het Familiefonds Hurgronje, Stichting Moerman Promotie Vlissingen, Donkigotte en De Zeeuwse Alliantie, allemaal droegen ze een financiële steen bij.

Voor steigerbouw, voor film en fotoprojectoren, voor de film ‘TOOS- the movie’ over mijn werk (zie hier), voor houtconstructies, voor het aludibond met daarop mijn Buitenkunst, voor grote vellen handgeschept papier met inlijstingsmateriaal, voor in kunststof gegoten beelden, voor bouwlampen die alles moesten uitlichten, voor ………… Nou ja, ga maar door.

bezig in het fort bij de net opgebouwde steigers

opname in het fort voor ‘TOOS-the movie’, met de stand-in voor de jonge TOOS

filmopname voor Omroep Zeeland

Maar of alles wat ik voor ogen had was gelukt zonder mijn af en toe reddende engel Jacob?

overleg met Jacob

Tja, Gouwe Ouwe wijlen Jacob. Werkend voor het muZEEum en, zoals hij dat zelf voelde, de Heer van Rammekens. Het prototype van de ruwe bolster met de blanke pit, een man wiens gezicht veel over zijn avontuurlijke leven vertelde, een man die ik in mijn hart sloot. Net zoals hij mij ook. Terwijl ik dit zit te tikken, krijg ik weer dat warme, speciale Jacobgevoel. Hij had zijn eigen werkplaats in het fort waar zijn gouden handjes alles konden maken wat ik voorstelde. En als Heer van Rammekens wist hij ook nog allerlei regels bij dat Rijksmonument blijmoedig op eigen wijze te interpreteren. Zat er ergens geen ophangmateriaal op de juiste plaats in zo’n eeuwenoude muur waar dat toch wel heel erg handig zou zijn? Spijkeren en boren mocht niet volgens die regels. ‘Wijffie’, zei Jacob dan, ‘maak je geen zorgen, ik vind wel een oplossing’. Op maandag was het fort altijd officieel gesloten. Als ik dan op de dinsdag weer kwam kijken, zaten er plotseling toch oude, roestige spijkers en haken in zo’n streng gereguleerde muur die ik er eerst echt niet had gezien. Zonder Jacob had ‘TOOS-de ontdekkende mens’ er anders uitgezien. En dat hij zich voor mij op een speciale ontvangstdag in mijn pand in Middelburg in een echt pak had gehesen? Ik haal me dat zo weer voor de geest in combinatie met dat Jacobgevoel. Maar die Gouwe Ouwe is niet meer, hij is gaan hemelen. Naar een plek met, hoop ik, speciaal voor hem een bruine stamkroeg.

foto’s van de opening en van de kunst in de diverse ruimtes van het fort

de filmzaal met ‘TOOS-the movie’

Wat nog wel is? Mijn Buitenkunst natuurlijk. Die in de jaren na 2011 diverse tuinen in Nederland is gaan opsieren. Want bestand tegen weer, wind en zon. Ik denk dat ik er de komende Kunst en Cultuurroute Middelburg op zondag 5 juli maar wat extra aandacht aan ga geven.

En wat ook nog is? Diverse films op mijn YouTube-kanaal. Zoals een video over de expositie en eentje met die basisschoolklas uit Koudekerke en hun Geheime Tekens.

de klas bezig met hun Geheime Tekens

Oh ja, en natuurlijk dit blog. Want dat is ontstaan in 2011 juist vanwege die tentoonstelling. Maar dat is weer een ander verhaal. Tot volgende week.

TOOS

Kunst binnen gemaakt voor buiten

Fort Rammekens nu

We schrijven het jaar 10vC, tien voor Corona. In de oude jaartelling dus 2010. Ik loop in februari rond in de donkere krochten van Fort Rammekens bij Ritthem, bij de monding van de Westerschelde. Voor het eerst van m’n leven trouwens. Want als import-Brabander zei Fort Rammekens me toen nog niet zoveel. Helemaal fout natuurlijk, weet ik nu.

mijn Buitenkunst in de ‘etalage’ van mijn atelier aan de Korendijk 56

Dat beeld van destijds kwam weer boven toen het bestuur van onze Kunst en Cultuurroute Middelburg enige maanden geleden voorstelde om te beginnen met een project ‘Van binnen naar buiten’. Want coronatijden. Galerieën en ateliers voornamelijk dicht. Ook op de 1e zondagen van de maand, onze gebruikelijke routedag. Het idee: hang toch de routevlag uit, doe wat met je etalage, zet kunst voor je ramen, zet gewoon toch wat buiten. Op die manier kon een kunstige zondagmiddagwandeling door Middelburg langs gesloten deelnemersdeuren best aangenaam verrassend gemaakt worden. Dat gebeurde dus ook want we vormen met z’n allen een enthousiaste club.

Voor mij was ’t gelijk duidelijk, dat wordt dus mijn Buitenkunst. En daarvoor moet ik weer terug naar de historische grond van Fort Rammekens. Want historisch is die, voor mij nu ook. Gebouwd rond 1550 in opdracht van Maria van Hongarije, landvoogdes van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden en zuster van Karel V, keizer van het gigantische Habsburgse Rijk. Want de wereldhaven Antwerpen moest worden beschermd tegen vijandige machten.  En de beslist niet onbelangrijke haven van Middelburg werd daardoor ook direct meegenomen. Waar kon dat beter gebeuren dan aan de monding van de Westerschelde.

Fort Rammekens eeuwen geleden met schepen wachtend op goede wind. Naar boven de directe toegang naar Middelburg, naar recht de Westerschelde richting Antwerpen

Willem Hermansz. van Diest, Zicht op de rede van Fort Rammekens bij Vlissingen

Op die historisch heilige grond liep ik dus in 10vC voor het eerst rond. Want de directie van het Vlissingse MuZEEum had me gevraagd of ik er mogelijk voor voelde een grote expositie op te zetten in het fort. Een aantrekkelijk idee. Maar zoals altijd, eerst de locatie bekijken.

Prachtig vond ik ‘t. Duistere krochten, lange donkere gangen, heerlijk verweerde oude muren. Daar kon ik wel wat mee.

een paar foto’s van die gangen en krochten

Maar één dingetje was voor mij gelijk duidelijk, met mijn olieverfschilderijen kon ik ’t daar wel schudden. Kort samengevat: te koud, te vochtig en te zout. Wat wil je ook, een meer open dan dicht fort direct aan het zoute water van de Westerschelde. ’s Avonds gingen dan wel de krochtdeuren en de grote poort dicht, maar verwarming? Niet functioneel. En die expositie zou een half jaar gaan duren. Nou,dan kon je er vergif op innemen dat daarna alle olieverfschilderijen naar de sloop hadden kunnen worden gebracht. Dat soort omstandigheden konden ze echt niet aan. Dus gelijk als bij Tom Poes, kwam het er op neer ‘Toos, verzin een list’. Of eigenlijk heel veel listen. Want ik wilde ’t liefst het hele fort zoveel mogelijk gaan gebruiken. Het moest groots worden.

nog een paar van die foto’s

Al denkende en zoekende kwam ik een techniek tegen die net in opkomst was. Die van het drukken op een voor mij toen nog onbekend materiaal. Alu-dibond. Een plaat van kunststof aan beide zijden bedekt met een laag aluminium waarbij op een van die zijden op het aluminium digitaal een afbeelding kon worden aangebracht. Dat was ‘t! Op die manier kon ik op hoge resolutie ingescande dia’s van mijn schilderijen op het alu-dibond laten overbrengen. Maar in Nederland waren er nog nauwelijks bedrijven die dat én goed én op allerlei grootten konden. Nu doet elke fotozaak ’t voor je, maar 10vC was een andere tijd. Zoekend op internet kwam ik terecht bij het bedrijf ZWF in Bolsward. Die hadden net een nieuwe grote flatbed printer waarmee heel veel mogelijk was. En ach, Bolsward is in ons kleine landje ten slotte niet het eind van de wereld. Het gevolg? Ik werk nog steeds naar volle tevredenheid met ze samen.

ik hang een van de aludibonds op in het fort

vorig jaar in Bolsward, overleg met eigenaar Geoffrey Schippers
van ZWF over een opdracht

Daar dus, in Bolsward, en vooraf in mijn fantasie vond mijn Buitenkunst vorm. In 9vC uitgebreid te aanschouwen in Fort Rammekens en vandaag de dag dus in mijn atelieretalage in het kader van die actie ‘Van binnen naar buiten’. Zolang de coronasluiting duurt. Want ook op de eerste zondag van juni houd ik toch nog maar even mijn deuren dicht. Misschien weer in juli. Maar wel is zeker dat er over die Buitenkunst, dat fort en met kunst versierde tuinen nog veel meer te vertellen is? Daaraan ga ik me de volgende keer opnieuw te buiten.

nog zo’n kunstwerk op alu-dibond

Tot volgende week.

TOOS

Muziek

Ik ben voor wat weken onder de internetradarhorizon verdwenen. Dat gebeurt wel eens meer, maar mijn lezers laat ik natuurlijk niet in de steek. Vandaar dus van te voren klaar gezette wekelijkse afleveringen. Maar wel wat korter en iets anders van karakter.

Toos van Holstein, Musica, olieverf 80 cm-160 cm

Is de poort één van de terugkerende thema’s in mijn schilderijen, muziek is dat ook. Beide, poorten en muziek, zijn voor mijn gevoel universeel. Want waar ik ook kwam, er zijn poorten en er is muziek. Bij de mariachi op het grote plein in Mexico Stad en bij de muzikant met zijn bluesgevoel in de Vlissingse kroeg. Bij de gitarist die improviserend in de Heineken Music Hall de sterren van de hemel rockt en bij het strak gedirigeerde symfonieorkest in het Amsterdamse Concertgebouw. Bij de ouwe mannenband op een pleintje in Cuba en bij het ouwe mannenorkest ergens in China met die zo andere klank dan Westerse oren gewend zijn. Bij de Franse saxofonist die vanwege de galm onder een arcade zijn melancholieke geluid laat horen en bij het Vlaamse amateurkoor dat met vuur barokmuziek doet herleven. Overal hoorde en zag ik muziek in allerlei soorten.

Toos van Holstein, Your own world, olieverf 80 cm-80 cm

Toos van Holstein, Cantare, olieverf 90 cm-120 cm

Toos van Holstein, Fortissimo, olieverf 130 cm-100 cm

Dat schilder ik graag. Waarbij ik probeer dat horen en zien te combineren in een geluidloos schilderij dat toch moet vibreren van de klank. Mee ook omdat ik in mijn jongere jaren regelmatig back stage verkeerde. Bij het schilderen betrapte ik me er dan ook op dat ik in mijn muziekschilderijen van vroeger vaak een rockband van achter het podium weergaf. Terwijl dat tegenwoordig meer van voren gebeurt. Maar hoe dan ook, die muziek zal terug blijven keren in mijn werk. Van tijd tot tijd “moet er een muziekschilderij uit”. Tot volgende week.

TOOS

Met de Nieuwjaars TOOS-doodle traditioneel het oude jaar uit

de vorige Nieuwjaars TOOS-doodle

Decembermaand traditiemaand. Ten minste,zo voel ik dat. Met al die vaste waarden in deze weken tot Oudjaar.

Straks worden de gleuven in de postbussen weer smaller gemaakt door onze eigen PostNL, juist in de tijd dat we er dikkere stapels post doorheen willen douwen. Overigens, was PostNL lang geleden niet de PTT die toen achtereenvolgens PTTPost, TPG en TNTPost werd? Ach ja, vaste waarden!

Of neem ons nationale Sinterklaasfeest met een heus eigen televisiejournaal. Met van die vaste waarden als een lange witte baard, een rode mijter, een staf en een Zwarte Piet. Overigens, was er de laatste paar jaar niet iets met die kleur zwart? En dat terwijl zwart officieel wetenschappelijk helemaal geen kleur is! Maar gelukkig hebben we nog dat kruis op die mijter. Zo’n symbool van heiligheid. Kan dat trouwens nog wel in deze seculiere tijden? Puntje van zorg misschien voor de toekomst?

Niet te vergeten ook de Hamsterweken  van onze nationale grootgrutter Albert Heijn. Alhoewel, nationaal en vaste waarde? Dirk, Jumbo, Lidl en Aldi knabbelen zo langzamerhand toch ook aardig mee aan al dat lekkers dat we geacht worden traditioneel tot ons te nemen in deze tijd.

En dan natuurlijk het Kerstfeest. Met de kerstboom als oorspronkelijk heidens symbool. Dure cadeaus en feestkleding, uitgebreide maaltijden en familiegezelligheid. Met Kerstman, slee en rendier. Of was er nou toch ook nog iets met een geboorte ergens in een stal in een heel ver land?

Ik wil met deze filosofisch-behoorlijk-kort-door-de-bocht opmerkingen alleen maar illustreren dat ook tradities niet voor de eeuwigheid zijn. Want voor hen die dat nog niet ten volle beseffen, eeuwig duurt echt héél, héél lang. Maar van één traditie, nog een behoorlijk verse, hoop ik dat die toch nog aardig wat jaartjes mag duren. Uit puur eigenbelang trouwens. De TOOS-doodle! Want zolang die er is, ben ik er dus ook nog.

Veel fans van mij en veel lezers van dit blog weten nu wel wat ik bedoel. Maar voor alle zekerheid toch nog even in het kort de TOOS-doodle geschiedenis.

werkend aan een TOOS-doodle

In 2010 kocht ik in de USA mijn eerste iPad. In 2011 begon ik er, vanwege mijn grote TOOS-tentoonstelling in Fort Rammekens bij Vlissingen, mee te doodelen. Gewoon met behulp van bepaalde apps en mijn vingers tekenen en schilderen op het iPad-scherm. Zonder vieze vingers te krijgen! Op die manier maakte ik een aantal digitale kunstwerkjes die allemaal nog te vinden zijn op mijn site http://www.toos.biz/ . Op mijn YouTube-kanaal staan twee filmpjes over het maakproces. Klik maar op https://youtu.be/6p-vqugh4L8  of https://youtu.be/y7UC5NtBMz0  Eén heb ik nog hieronder ingebouwd.

Van daaruit ontstond het idee om er jaarlijks minstens nog één te maken. De Nieuwjaars TOOS-doodle. Helendal gratis voor niks voor iedereen beschikbaar om te downloaden, zelf eventueel ook nog te bewerken als een eigen, persoonlijke Kerst en Nieuwjaarskaart en dan uit te printen om ‘m als echte post in die te smalle gleuf van PostNL te stoppen. Of niet natuurlijk. Want die doodle kan ook aan iedereen digitaal verstuurd worden. Scheelt weer zo’n postzegel die bijna elk jaar duurder wordt, decemberzegel of niet. Of wat dacht je van inlijsten als gratis kunstwerk voor jezelf.

Er staat dus weer een nieuwe Nieuwjaars TOOS-doodle klaar op http://www.toos.biz/ onder de knop TOOS-doodles. Nummer 17 in de rij daar. Klikken op “nieuwste doodle gratis downloaden”, het zip-bestandje uitpakken en printen maar.

de nieuwe Nieuwjaars TOOS-doodle 2015/2016

Wil je er ook zelf nog mee aan de slag in een of ander fotobewerkingsprogramma? Tekst er bij, afmetingen veranderen, andere kleur toevoegen? Geen probleem! Misschien is het dan zelfs nog directer als je naar mijn TOOS-wolkje gaat dat in DropBox drijft. Daar valt ie ook te downloaden met de link http://bit.ly/1lUyQcL .  Wat zouden we tegenwoordig toch zonder die uitgebreide wolkenvelden,die cloud, moeten.

En als iemand er mee aan de slag gaat, zou ik het heel leuk vinden om ook zelf mijn veranderde TOOS-doodle te ontvangen . Tot volgende week.

TOOS

De Twee-Eenheid van Knokke en Kunst

Elk voordeel hep ze nadeel, om maar eens een van onze beroemdste hedendaagse Nederlandse filosofen te parafraseren, de onnavolgbare Johan Cruijff, . Want als je op de boulevard in Vlissingen staat, zie je heel duidelijk Knokke liggen aan de overkant van de Westerschelde. Nam je vroeger de veerdienst Vlissingen-Breskens, dan was de tocht erheen een fluitje van een cent. En je had zelfs nog even die twintig minuten van rust en zilte zeelucht snuiven op het dek tijdens de overtocht. Nu ligt er de Westerscheldetunnel en is het veer al heel lang verdwenen. Terneuzen blij. Maar van Middelburg naar Knokke? Kijk, daar hep je het nadeel van het voordeel. Geen zilte zeelucht meer en mooi vijf kwartier onderweg. Als het meezit dan en niet half België richting kust wil.

beeld aan de Zeedijk in Knokke

Hoe ik ineens zo op Knokke kom? Een paar dagen geleden was ik er weer eens. Voor de kunst. Een aantal jaren geleden gebeurde dat veel vaker. Toen werkte ik samen met een galerie op de beroemde Zeedijk van dat mondaine Knokke. Die boulevard waar het stikt van de galerieën. Want Knokke is zo’n chique badplaats waar kunst en kapitaal samenklitten. Waar geld is, daar is ten slotte heel vaak ook kunst. Dat begon in de Middeleeuwen al met de puissant rijke Roomse Kerk. Later deden ook de adel en opkomende burgerij in de rijke steden een flinke duit in het kunstzakje. Denk maar aan Brugge en Gent met de Vlaamse Primitieven als de gebroeders van Eyck en Rogier van der Weyden. Aan Florence en de Renaissance met Leonardo da Vinci en Michelangelo. Of onze eigen Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Gouden Eeuw. En wat te denken van de bloeiende kunstenaarskolonie in het Zeeuwse Domburg? Zouden die kunstenaars daar echt alleen gezeten hebben vanwege het bijzondere licht? Of zou de zomerse aanwezigheid van adellijke en zelfs vorstelijke kringen daar misschien ook een ietsiepietsie aan hebben bijgedragen?

sfeer”beelden” op de Zeedijk

Vandaar dus al die galerieën op de Zeedijk in Knokke. De bekende en beruchte familie Lippens, inderdaad die van de failliete Fortis-bank, mag dan een behoorlijk deel van de plaats bezitten, vele anderen hebben er een tweede of derde huis. Daarvoor hebben ze hun bankrekening dan wel aardig moeten plunderen, maar op dat type rekening schiet er dan altijd nog wel wat over voor kunst. Ik heb er dan ook flink keertjes geëxposeerd, bij Art Gallery Natascha van Anne van Hoof. Maar Anne stopte er een aantal jaren geleden mee.

plek waar ooit Art Gallery Natascha zat en nu kunst rond Kuifje wordt gepromoot

Net voor dat beroemde bankenrampjaar 2008. En net dus voordat Knokkense bankrekeningen er ineens minder florissant uitzagen. Sindsdien ben ik minder toegekomen aan het flaneren op de Zeedijk. Maar een goede reden dat toch af en toe nog weer eens te doen is de Art Nocturne. De beurs voor moderne kunst en antiek. Een paar jaar achter elkaar was ’t er niet van gekomen door verblijf elders. Nu echter had ik de mogelijkheid.

Zomaar een kunstbeurs midden in het vakantieseizoen is eigenlijk heel bijzonder. Niemand waagt zich daaraan, maar voor Knokke als badstad is het geen probleem. Juist in de zomer komt tout le monde er graag. Voor de wat hoger geprijsde blinkertjes, voor de juiste merkkleding, om gezien te worden in de cabriolet. Met het dak open natuurlijk. En dus ook voor de kunst.

ergens op de Art Nocturne

Maar die kunst viel behoorlijk tegen. Eigenlijk wel passend bij het herfstige accent van het weer die dag. Tekenend voor de huidige situatie in de kunstwereld, het belachelijk dure segment bij de beroemd veilinghuizen buiten beschouwing gelaten, was dat er nauwelijks gerenommeerde galerieën aanwezig waren. Een paar jaar geleden waren ze er nog wel, nu niet meer. De gevallen gaten werden opgevuld met minder bekende kunstaanbieders die blijkbaar het beursavontuur wel wilden aangaan tegen een lagere prijs per vierkante meter standoppervlak.  Geen vooruitgang! Ook op de Zeedijk was dat het geval. Nog wel steeds veel galerieën, maar ….. Er waren zelfs leegstaande ruimten te huur. Dat heb ik daar in het hoogseizoen nog nooit meegemaakt. De economische crisis is dus zelfs aan Knokke niet voorbij gegaan.

Gelukkig mocht ik ’s avonds al die kunstmalheur wegspoelen met champagne en wegeten met een florissant koud buffet bij die ex-galeriehoudster van me, Anne van Hoof van die ex-galerie Natascha.

op bezoek bij Anne van Hoof

Met daarbij vanzelfsprekend het naar boven halen van de vele gezamenlijke kunstavonturen bij exposities, beurzen en klanten gedurende onze jarenlange samenwerking. En zo werd het nog heel laat in Knokke en nog veel later voor ik ergens midden in de nacht mijn bed kon opzoeken. Tot volgende week.

TOOS

1 Blues, 2 werelden: Joe Bonamassa en Popa Chubby

Playing the blues, olieverfschilderij, 100 cm-130 cm

Ik ben dan wel al heel lang beeldend kunstenaar, maar dat zegt niet dat er voor mij buiten die tak van sport geen andere cultuuruitingen bestaan. Muziek is voor mij altijd een inspiratiebron geweest. Ook voor schilderijen. Een van de bewijzen daarvoor staat hierboven. Niet dat ik tijdens mijn werk in het atelier muziek heb aanstaan. Nee, dan moet het voor mij stil zijn. Maar buiten dat atelier? Daar kan een jankende of ruige solo op de elektrische gitaar mijn hartje beslist sneller doen kloppen. En dan kun je natuurlijk al snel uitkomen bij die blues. Oftewel tegenwoordig Joe Bonamassa. Want die muzikant van nog maar 38 jaar staat qua beroemdheid behoorlijk eenzaam aan de top.

Een paar jaar geleden maakte ik een optreden van hem mee in de Heineken Music Hall en was gelijk verkocht. Dus toen ik las dat hij half maart van dit jaar een nieuwe reeks concerten in Nederland zou komen geven, waren de kaartjes snel gekocht.

Popa Chubby

Joe Bonamassa

Maar wat doet die Popa Chubby dan in de titel van dit stukje? Tja, van het een komt het ander. Toen ik eens op een feestje de naam Bonamassa liet vallen zei iemand “oh, maar dan vind je Popa Chubby ook vast heel goed”. Ooit van Popa Chubby gehoord? Ik toen nog nooit in ieder geval. Blijkt ie in het blues circuit wel heel bekend. En bleek ie eind vorig jaar ook nog op te treden in Vlissingen aan het begin van een nieuwe Europese tournee. In De Piek. De Piek? Ja, De Piek. Een bruin café annex zaal voor zo’n 250 tot 300 man. Wel allemaal staan dan.

Toen Popa tussen het publiek kwam aanlopen, met wandelstok omdat hij kreupelde, bleek hij een behoorlijk gezette Amerikaan te zijn. Iets ander typje dan Bonamassa. Maar vergis je niet. Hij zakte op zijn kruk en speelde een potje rauwe blues waar je u tegen zegt. Dik twee uur lang. Achter elkaar. Geen pauze. Nou ja, af en toe ging hij even een beetje moeizaam staan. Een geweldige gitarist, voor mij echt een verrassing daar in Vlissingen. Niet overigens voor de echte bluesfanaten. Die bleken ‘m gewoon achterna te reizen in Nederland bij zijn verschillende concerten. Allemaal in dat circuit van kleinere zalen.

Popa Chubby in De Piek, Vlissingen

Dat dus in tegenstelling tot Joe Bonamassa, die ik toevallig vorige week woensdag ook nog even zag verschijnen in De Wereld Draait Door. Om aandacht te geven aan zijn serie concerten in het Amsterdamse Koninklijke Theater Carré. Toch een iets deftiger omgeving dan die Vlissingse Piek. Daar zat ik dus afgelopen vrijdag, in dat Carré. Inderdaad, zitten. Weer een heel andere beleving dan het staan bij Popa. Een tikkie duurder ook. Bij Chubby voor 20 piek. Bij Bonamassa? Nou, daar zal ik ’t maar even niet over zal hebben. Iets minder lang dan bij Chubby maar toch ook mooi exact twee uur achter elkaar. Minder rauw, maar technisch fabelachtig en ook gevarieerder. Ook een band met acht man terwijl Chubby ’t deed met een bassist en een drummer. Gewoon twee verschillende blueswerelden die je niet met elkaar moet willen vergelijken. Dat wordt zoiets als appels en peren. Maar wel geweldig om ze alle twee te kunnen meemaken. Gewoon genieten!

Joe Bonamassa in Carré, Amsterdam

Of die beide concerten ook weer inspiratie opleveren voor nieuwe “muziekschilderijen”? Vast wel. Maar zoiets moet bij mij altijd rijpen. Dus wanneer? Geen idee. Maar ’t gaat zeker en vast komen. Tot volgende week.

TOOS.

De gratis TOOS-doodle voor het feestelijk uiteinde/begin van 2014/2015

Tradities ontstaan langzaam. Daarvoor zijn het ten slotte tradities. Ze zijn er niet plotseling, ze moeten groeien. Dus toen ik eind 2010 begon te doedelen op mijn net aangeschafte iPad1, wist ik niet dat ik er nu een aflevering van mijn blog aan zou wijden. Dat blog bestond toen trouwens nog niet eens. Daarmee begon ik in de loop van 2011 naar aanleiding van mijn grote expositie “TOOS” in fort Rammekens op Walcheren bij Ritthem. Wat nu “TOOS&ART” heet, was toen nog “TOOS in fort Rammekens”.

de allereerste TOOS-doodle uit 2011

Doedelen dus! Het maken van kunstwerkjes op het aanrakingsscherm van de iPad. Eigenlijk vingerverven zonder vieze vingers te krijgen! Kijk maar eens op de video hieronder of via de link http://youtu.be/6p-vqugh4L8  op mijn YouTube-kanaal. Dan zie je hoe zo’n TOOS-doodle ontstaat.

Ik heb er intussen een hele serie gemaakt die staat op www.toos.biz, mijn tweede website naast www.toosvanholstein.nl. Al die TOOS-doodles zijn daar nog steeds te downloaden. Gewoon gratis kunstwerkjes, helemaal voor niks, nada, niente, for free, kostenlos, rien.

nog zo’n TOOS-doodle

Nu maak ik er nog een enkele per jaar. Zoals ook eind vorig jaar toen ik op het idee kwam een niet te ingewikkelde te maken waar liefhebbers zelf nog iets aan konden toevoegen. Gewoon je eigen Kerst, Nieuwjaars of Wat-Dan-Ook-Maar kaart maken met als basis die TOOS-doodle. In een programma als Photoshop, of iets dergelijks, tekst en andere zaken toevoegen en zie daar: een oorspronkelijke kunstkaart om via e-mail of per echte post te versturen.

Ik weet van allerlei mensen dat die dit vorig jaar ook daadwerkelijk hebben gedaan. Zo worden dus tradities geboren! Hieronder daarom opnieuw een doedel als mijn bijdrage aan de kaarten en wensen eindejaarskoorts.

de Nieuwjaars TOOS-doodle van dit jaar

 

Een foto hiervan met goeie kwaliteit kun je via de link http://bit.ly/1GqI5GU uit de wolk van Dropbox laten neerdalen in je eigen pc, laptop, tablet of smartphone. Daarna staat het je helemaal vrij er mee te doen wat je wilt. Wel zou ik het leuk vinden zelf dan ook jouw TOOS-doodle versie te ontvangen.

Op Facebook en LinkedIn heb ik hieraan al de nodige aandacht gegeven. Met succes, merk ik. Veel plezier ermee en tot volgende week.

TOOS

Twee “kunstvliegen” in één klap

De rust is weer neergedaald in de natuur rond fort Rammekens. Het vogelgefluit wordt niet meer overstemd door de rockmelodieën van muziekspektakel “O die zee”. Op de binnenplaats van het fort is het uitzicht op de oude muren en kazematten hersteld nu de gigantische partytent is afgebroken. Na alle cateringgeweld kun je nu weer simpel koffie, thee en koek nuttigen bij de “coffeecorner”. Gewoonweg of er niets gebeurd is in de maand augustus.

toegangspoort van fort Rammekens bij Ritthem

Maar dat is toch niet helemaal waar. Want Staatsbosbeheer, eigenaar en beheerder van het fort, vond het heel interessant als mijn expositie “Odyssee” nog een poos zou blijven. Dus hebben we in goed overleg besloten die tentoonstelling te verlengen tot 15 oktober. In het weekeinde daarna wordt het fort namelijk overstroomd door de soldaten van het 7^de Bataljon infanterie van Linie 1815. Die komen daar de klok zo’n 200 jaar terugzetten en Napoleonnetje spelen. En of mijn kunst in die omstandigheden daar nog veilig is? De vraag stellen is eigenlijk al het antwoord geven.

Sirene, één van de werken bij “Odyssee”

Cerberus, bewaker van de Griekse Onderwereld

Dus is “Odyssee” voorlopig nog te bekijken. Op vrijdag, zaterdag en  zondag van 12-17 uur. Dat is dan de eerste van die “kunstvliegen” uit de titel. Nu de tweede.

Korendijk 56, Middelburg

In een vorige blogaflevering schreef ik al over het Feestelijk Open Huis dat ik op zondag 21 september van 11-18 uur organiseer in mijn 18^de eeuwse pakhuis aan de Korendijk 56 in Middelburg. Feest vanwege het feit dat ik dit rijksmonument 15 jaar geleden in september kocht en vanwege de mooie getallen 25, 65 en 70 die dit jaar in mijn persoonlijk leven een mooie rol spelen.

Met andere woorden, “Odyssee” in het fort en een grote expositie met feestelijke prijzen bij mij thuis. Daar moet ik wat mee, zo bedacht ik mij. Alweer met Staatsbosbeheer heb ik daarom het volgende voor al mijn kunstvrienden geregeld.

Normaal betaal je toegang voor het fort. Maar als je uiterlijk donderdag 18 september per email aan mij doorgeeft dat je op 21 september graag zowel mijn Feestelijk Open Huis als “Odyssee” in het fort wilt bezoeken, zorg ik dat er die zondag een gratis toegangsbewijs voor het fort klaarligt. Vermeld naam en aantal bezoekers dat meekomt, dan kan ik dat op het toegangsbewijs invullen. Wapper ermee in het fort, lever het in en de toeziende vrijwilligers daar leggen je geen strobreed in de weg. Twee “kunstvliegen” dus in één klap.

Mijn emailadres is toos@toosvanholstein.nl. Tot volgende week.

TOOS.

www.toosvanholstein.nl

http://www.toos.biz/

YouTube http://bit.ly/ij4Pag

Facebook http://www.facebook.com/TOOSvanholstein

“O die zee” buiten en “Odyssee”binnen fort Rammekens: puntjes op de i

Altijd spannend, die laatste dagen voor een tentoonstellingsopening of de première van een toneelmanifestatie. En nu valt dat nog samen ook.

teksten bevestigen bij de kunstwerken

Circe, de godin en tovenares

Binnen in het hoofdbastion van fort Rammekens ben ik bezig met de laatste handjes te leggen aan mijn “Odyssee”. Buiten worden nu de try outs gehouden van het muziekspektakel “O die zee” met de muren en de gracht van het fort als decor.

Binnen heb ik teksten bevestigd bij mijn kunstwerken om daarin iets te vertellen over dat Griekse epos van Homerus. Buiten zijn de toneel en songteksten te horen van Huub van der Lubbe, zanger van de legendarische popgroep De Dijk . Moderne teksten gebaseerd op de avonturen van Odysseus duizenden jaren geleden.

Binnen staat al mijn beeld van godin en tovenares Circe. Buiten zag ik bij de try out van afgelopen zaterdag de “O die zee”-aanse interpretatie van die godin.

Binnen ben ik nog bezig met mijn hellehond Cerberus, de bewaker van de Griekse Onderwereld. Buiten zag ik hoe de jonge Zeeuwse held van “O die zee” werd belaagd door een weer heel andere versie van die Cerberus.

bezig met fort-hulp Jacob aan mijn Cerberus

Binnen in dat donkere bastion met al zijn beperkingen ben ik bezig geweest mijn werken uit te lichten met op de grond staande bouwlampen. Buiten is er veel meer gelegenheid om met grote lichtbatterijen de speelscenes en fortmuren te bespelen.

Mooi om dit allemaal op deze manier me te maken.

Woensdag 6 augustus is de echte première van het grote muziekspektakel. Een homerische rockopera, zoals ’t heet in de aankondigingen. En terecht. Ik zal nu geen tipjes van de sluier gaan oplichten, afgezien van enkele hierbij geplaatste sfeerbeelden.

Want wie weet veranderen er nog zaken naar aanleiding van de try outs. Ik ben benieuwd hoe dat woensdagavond is. Want ik kan nu mooi vergelijken. Maar één ding weet ik zeker. Dit is een absolute aanrader! Gaat zien hoe in deze maand augustus fort Rammekens wordt gebruikt als fascinerende theaterlocatie. In Zeeland bestaat al een grote traditie op dit gebied bij het Zeeland Nazomerfestival. Maar Theater De Wegwijzer uit Nieuw en Sint Joosland heeft er een nieuwe parel aan toegevoegd. Volgende week ongetwijfeld veel meer hierover. Over de rockopera “O die zee” en mijn expositie “Odyssee”. Tot die volgende week.

TOOS

www.toosvanholstein.nl

http://www.toos.biz/

YouTube http://bit.ly/ij4Pag

Facebook http://www.facebook.com/TOOSvanholstein

Odysseus in de krochten van fort Rammekens

bezig in het hoofdbastion van fort Rammekens

Odysseus beleefde duizenden jaren geleden flink wat heldenavonturen tijdens zijn jaren durende Odyssee. Zo betrad hij onder andere ook de onderwereld. Daar waar de zielen van de doden zich eeuwig verpozen op de Elysese velden of, afhankelijk van hun aardse daden, eeuwig gestraft worden in duistere krochten.

Ik moest hieraan aan denken toen ik afgelopen week begon met het inrichten van mijn expositie rond de Odyssee in de donkere krochten van fort Rammekens. Want zonder verlichting kan het daar behoorlijk onderwerelds overkomen. Maar gelukkig kan ik er vrij in en uit lopen. Net zoals ’t Odysseus lukte die Griekse onderwereld toch weer levend te verlaten.Want één keer binnen ben je er niet zomaar weer uit. In de oude Griekse verhalen hebben de goden dat, als zeldzame uitzondering, maar aan enkelen toegestaan. Maar ja, Odysseus was natuurlijk wel een heel bijzondere held!

gang naar het hoofdbastion

Maar dit terzijde. Want het belangrijkste voor de komende dagen is dat het me lukt een mooie expositie te realiseren tussen alle andere bedrijvigheid door die ook in en buiten het fort plaatsvindt. Want dat toneel en muziekspektakel “O die zee” vergt natuurlijk gigantisch veel voorbereiding (www.odiezee.com).

Buiten het fort wordt in de gracht gewerkt aan de vlonders waarop gespeeld gaat worden. En op het binnenplein is men bezig aan de decors.

vlonders in de gracht bij het fort

werk aan de decors op het binnenterrein

In de tussentijd pleeg ik overleg met Jacob over het ophangen en in elkaar zetten van mijn werken. Want Jacob is mijn steun en toeverlaat in het fort. Al in 2011 was hij met zijn handige handen en ideeën van onschatbare waarde bij het inrichten van mijn grote expositie “TOOS” daar. Gelukkig gaat hij pas over een paar maanden met pensioen en kan hij me dus nog één keer van dienst zijn.

overleg met Jacob

In fort Rammekens mag namelijk niet gewoon zomaar alles. Het is een rijksmonument met de daarbij behorende regeltjes. Dat betekent bijvoorbeeld dat je niet gewoonweg ergens een spijker in de oude muren kunt rammen of een gaatje voor een plug mag boren. Foei, foei, pas op!! Wel mag je oude gaten en spijkers die er toch al zitten gebruiken. Hoe die er dan ooit in zijn gekomen? Tja, goeie vraag.

Maar Jacob weet altijd wel een oplossing. Hij is niet voor niets bijna vergroeit met “zijn” fort.

’t Gaat dus vast allemaal goed komen voor het eind van deze maand. Want dan beginnen de try-outs, moet een deel van het fort gebruikt kunnen worden als kleedruimte voor de acteurs en zangers en zal de catering in de startblokken moeten staan. Alle voorwaarden dus voor hectiek in de komende tijd! Tot volgende week.

TOOS

www.toosvanholstein.nl

http://www.toos.biz/

YouTube http://bit.ly/ij4Pag

Facebook http://www.facebook.com/TOOSvanholstein

Foto op hout

Ik geef ’t gelijk toe, op avontuur gaan in het Friese Bolsward vanuit het Zeeuwse Middelburg ligt niet direct voor de hand. Maar toch deed ik dat een paar dagen geleden. Wel op kunstavontuur natuurlijk, dat ligt dan wel weer voor de hand.

Wat ik daar te zoeken had? Dat is eigenlijk een vervolg op mijn uitspraak vorige week in dit blog: toeval bestaat. Want Bolsward, of beter gezegd het bedrijf ZWF Ontwerp daar, en fort Rammekens zijn voor mij onverbrekelijk met elkaar verbonden. Zelfs nog meer, nu die theatervoorstelling “O die zee” waarover ik schreef, bij het fort wordt opgevoerd.  Dit alles vraagt om enige ontrafeling, vermoed ik zo.

alu-dibonds in fort Rammekens, 2011

Toen ik in 2011 bezig was met de opzet van mijn expositie “TOOS”  in fort Rammekens werd me al snel duidelijk dat ik daar niet kon werken met olieverfschilderijen. Te koud, te zout, te vochtig, daar bij die monding van de Westerschelde. Het werken op het plaatmateriaal alu-dibond was toen net in opkomst. En dat kon wèl tegen een atmosferisch stootje. Al zoekend op internet en al bellend kwam ik toen terecht bij de tweeling Jeffrey en Wesley van ontwerpbureau en drukkerij ZWF Ontwerp in Bolsward. Leuke, klantvriendelijke, meedenkende jongens. Daarbij ook nog eens leuk in prijs. Dus alle weerbestendige dibonds die toen in het fort hingen kwamen uit hun bedrijf.

Breaking waves, olieverf, 100-130 cm

Daarna heb ik er nog wel meer bij hun laten maken om die in mijn atelier verder te kunnen beschilderen. Maar de technische ontwikkelingen bij het bedrukken van allerlei soorten materialen gaan razend snel. Dus belden ze me een poosje geleden op. “Toos, we kunnen nu ook op hout drukken. Is dat iets voor jou?” En of dat iets voor mij was! Ik liep er namelijk net over te denken mijn schilderij “Breaking waves” (hierboven) ook eens op een andere manier te gebruiken. Nou, die gelegenheid bood zich hiermee spontaan aan. Op hout dus, met knoest en nerf er gratis bij. En met zelfs een keus uit diverse mogelijkheden. Vurenhout, larikshout, met of zonder whitewash, planken vertikaal of horizontaal. Mijn keus was snel gemaakt: larikshout met whitewash en horizontaal.

“Breaking waves” op hout, 100-130 cm

Toen kwam plotsklaps ook nog “O die zee” eraan en in verband daarmee het aanbod om het hoofdbastion van het fort met mijn kunst te verfraaien. Toeval? Ja, maar wel een toeval om mooi te gebruiken. Dus mijn houten zeeschilderij “Breaking waves” gaat nu natuurlijk een rol spelen in die tentoonstelling.

Daarom was ik in Bolsward om het resultaat te bekijken en mee te nemen.

Met Jeffrey en Wesley bij hun speciale drukpers

Kijk trouwens zelf maar eens op  www.photogifts.nl/foto-op-hout/ voor de mogelijkheden. Ik vind het echt fascinerend te zien wat tegenwoordig technisch allemaal kan. Als kunstenaar heb je daardoor zoveel meer mogelijkheden dan vroeger! Tot volgende week.

TOOS

http://www.toosvanholstein.nl

http://www.toos.biz/

YouTube http://bit.ly/ij4Pag

Facebook http://www.facebook.com/TOOSvanholstein

TOOS-doodle lustrum

Toos, maak jij nog wel eens van die TOOS-doodles? Jazeker doe ik dat. Maar dan eigenlijk alleen nog bij speciale gelegenheden. En de opening een paar weken geleden van mijn grote expositie “Helden” in die grote, middeleeuwse Martinikerk van Franeker mag toch wel als zo’n gelegenheid worden aangemerkt. Vandaar een nieuwe TOOS-doodle. De 15de alweer, ontdekte ik. Een lustrum dus.

Maar laat ik voor alle zekerheid nog even uitleggen wat die doodle inhoudt. Eind 2010 kocht ik in Amerika een iPad, de magische Apple-uitvinding die toen net op de markt was. Je kunt je nu eigenlijk al niet meer voorstellen dat die tablet pas drie jaar geleden werd gelanceerd. Drie jaar, en kijk eens om je heen hoe tablets en smartphones met hun touchscreen de wereld hebben veroverd en veranderd.

Maar goed, die iPad van mij dus. Ik ontdekte al snel een paar app’s waarmee je op dat scherm met vingers en nagels kon tekenen en schilderen. Echt een ontdekking! Naar aanleiding van mijn expositie “TOOS-de ontdekkende mens” in 2011 in fort Rammekens bij Ritthem/Vlissingen begon ik toen als één van de eersten in Nederland met regelmaat mijn TOOS-doodles te publiceren. Gewoon gratis voor niks en niemandal te downloaden via mijn tweede website www.toos.biz. Gratis kunst op A4-formaat. Dat was toen heel bijzonder. Nu hebben meer kunstenaars die mogelijkheden van de iPad ontdekt . In “Atelier”, een blad voor de schilderende amateur, zag ik laatst zelfs al een advertentie voor een speciaal soort penseel dat je op je tablet kunt gebruiken. Dus echt bijzonder is ’t al niet meer. Maar af en toe gratis zo’n kunstwerk voor de liefhebber creëren, dat blijft wel bijzonder en dat blijf ik ook leuk vinden. De 15de dus. En de voorgaande 14 staan ook nog op die site.

Nummer 15 moest natuurlijk wel met de aanleiding, die expositie “Helden”, te maken hebben. Een van mijn schilderijen  daar heet “Following” (zie hierboven). Want wat zijn helden zonder aanhangers, zonder volgers! Overigens, even ter zijde, met veel volgers hoef je natuurlijk nog geen held te zijn. Dan zou Twitter de laatste paar jaar heel veel nieuwbakken helden hebben voortgebracht. En dat durf ik toch echt wel te betwijfelen gezien de inhoud van veel tweets.

http://bit.ly/VRVoX7

Op basis van dat schilderij is dus deze nieuwe TOOS-doodle ontstaan. Ik heb trouwens nog maar even een YouTube-filmpje van mij hier ingebouwd waarin je kunt zien hoe zo’n doodle ontstaat. Tot volgende week.

TOOS

www.toosvanholstein.nl

www.toos.biz

YouTube  http://bit.ly/ij4Pag

TOOS voor buiten in Grou

In de loop van 2010 begon ik er mee. Met de Buiten-Kunst van TOOS. Dat was in de aanloop naar mijn grote expositie “TOOS-de ontdekkende mens” in 2011 in fort Rammekens bij Vlissingen. Als ik daar een half jaar lang mijn olieverfschilderijen zou tentoonstellen, had ik ze daarna bij het grofvuil kunnen zetten. Want kou, vocht en zout leveren, voorzichtig uitgedrukt, nu eenmaal geen optimale omstandigheden op. Dus ontwikkelde ik mijn Buiten-Kunst met werk op het plaatmateriaal alu-dibond, monoprints op handgeschept papier en beelden gegoten in kunststof. Hang of zet ze maar buiten in de tuin, binnen in de sauna of de badkamer en er is niks aan het handje. Dat is de afgelopen paar jaar wel gebleken. Kijk voor meer informatie ook maar op mijn site www.toos.biz .

Vorig jaar hing een aantal van die alu-dibonds bij Palladio in Heinkenszand, dat topbedrijf in het luxe segment voor de buitenmeubelen. In Nederland heb je trouwens maar een klein aantal zaken van dat niveau. Daarbij hoort ook Werpsterhoeke (www.werpsterhoeke.nl) in het Friese zeilcentrum Grou. Eigenaresse Grytsje Dijkstra, een echte Friezin dus, zag ’t helemaal zitten. Tot in november van dit jaar mijn Buiten-Kunst bij haar in het bedrijf, zodat haar klanten kunnen zien hoe ze hun eigen veranda en tuin een kunstzinnige uitstraling kunnen geven.

Dat betekende even hard doorwerken in beslist nog geen lenteachtige omstandigheden met die bekende koude oostenwind van de laatste weken. Het groen had er dan ook nog geen zin in om al uit te spruiten. Maar dat zal waarschijnlijk over een paar weken bij Grytsje’s  Open Dagen op 27 en 28 april wel anders zijn.  Zelf ben ik er dan ook om de bezoekers uitleg te geven.

Dat wordt overigens een druk weekeindje voor me. Want op de zondagmorgen van die 28ste april wordt mijn grote expositie “Helden” in de Martinikerk van Franeker geopend. Voor de logistiek  gelukkig ook in Friesland. Zouden er de komende tijd dus meer afleveringen verschijnen in “TOOS&ART” over mijn activiteiten in Fryslân? Vast en zeker.

Hierbij ook nog maar even wat meer gegevens over die tentoonstelling van TOOS in Grou:

Werpsterhoeke, De Seize 2, 9001 XT Grou, open woensdag t/m vrijdag 10-17.30 uur, zaterdag 10-17 uur.

Tot volgende week.

TOOS

www.toosvanholstein.nl

www.toos.biz

YouTube  http://bit.ly/ij4Pag

BUITEN(gewone) KUNST

Vorig jaar rond deze tijd was ik heftig in de weer met de voorbereidingen voor mijn grote expositie “TOOS” in dat eeuwenoude fort Rammekens bij Ritthem/Vlissingen. Wat dat voor gevolgen zou hebben, kon ik toen natuurlijk niet inschatten. Ik was alleen maar heel erg hard bezig met kunst die bestand moest zijn tegen de kou, het zout en het vocht in dat fort. Want mijn olieverfschilderijen daar? Dat kon je door die omstandigheden mooi vergeten. Die hadden na een half jaar naar de stort gekund.

Dat zou anders moeten zijn met werk op het plaatmateriaal alu-dibond. En dat klopt, zie de foto’s maar! Diverse terrassen en tuinen zijn tegenwoordig opgesierd met kunst van mij op dat dibond. En daar is alweer één winter overheen gegaan. Kijk, dat had ik vorig jaar maart toch niet kunnen bedenken. Zo heeft die uitdaging in het fort, want neem maar van me aan dat ’t dat was, geleid tot nieuwe mogelijkheden en wegen.

 

Bij die wegen zit zeker die naar Heinkenszand op Zuid-Beveland. Heinkenszand? Ja, om precies te zijn de Schouwersweg 7 bij het zakencomplex BinnenUit, gericht op het luxe woningsegment. Wat doe ik daar nou weer? Wel, daar zit, nu precies 15 jaar, een uniek bedrijf voor Zeeland. Palladio! Eigenaar Corné Tempelaars voorzag al dat tuinen en terrassen steeds belangrijker zouden worden in onze levensstijl. Dus specialiseerde hij zich in het exclusieve segment voor buitenmeubelen en verlichting.

Toen Corné mijn buitenkunst had gezien wist hij “dat moet onderdeel worden van mijn feestje bij het 15-jarig jubileum”. Want dat viert hij, 15 dagen lang, verspreid over de periode van de start van de lente op woensdag 21 maart tot en met 2^de Paasdag 9 april. Meer daarover is te lezen op www.binnenuit.nl .

 Zelf ben ik er heel tevreden mee zoals mijn TOOS-kunst daar in de grote ruimten van Palladio uitkomt. In de volgende aflevering, als de lente inderdaad echt begonnen is, meer daarover. Tot volgende week.

TOOS.

www.toos.biz

www.toosvanholstein.nl

YouTube  http://bit.ly/ij4Pag

Nieuw gebruik- Oud gebouw en heel veel gratis

Nieuw gebruik-Oud gebouw  is dit jaar het motto van de Open Monumentendag in Nederland aanstaande zaterdag 10 september. En laat ik nu toevallig betrokken zijn bij twee rijksmonumenten die perfect bij dit motto passen!

Want wie zou vroeger het eeuwenoude fort Rammekens een gebruik hebben toegedicht als plek voor het tonen van hedendaagse kunst? Toch is dat nu al een paar jaar het geval met dit jaar dus die expositie “TOOS-de ontdekkende mens” van mij.

Vanwege de Open Monumentendag is het fort zaterdag zelfs gratis toegankelijk vanaf 10 uur. Maak gebruik van die mogelijkheid zou mijn advies zijn. Kijk ook maar eens op mijn YouTube-kanaal naar de filmpjes over het fort http://bit.ly/ij4Pag.

 

 

 

 

 

Die dag is er dan ook zeker nog wel tijd voor een bezoek aan het tweede rijksmonument dat ik aanstipte. Maar waar is dat dan? Wel, dat is het pand met de naam “Holstein” op de Korendijk 56 in Middelburg. Toen ik het een aantal jaren geleden kon aanschaffen was het vanaf de bouw in 1738 voornamelijk als pakhuis in gebruik geweest. Er was geen water, geen gas, geen electriciteit. Eigenlijk waren er alleen muren, vloeren en balken en ontzettend veel rotzooi. Nu, na een grondige restauratie en verbouwing is het mijn atelier en woonhuis. Noem dat maar eens geen “Nieuw gebruik –Oud gebouw”!

Al weer een aantal jaren op rij stel ik op Monumentendag het grootste deel van het pand open voor publiek om te laten zien wat je met zo’n pakhuis allemaal kunt doen. Omdat plaatjes hier veel beter dan woorden kunnen zeggen wat de verschillen voor en na de restauratie zijn, staan hieronder nog  een aantal foto’s ter vergelijking. Maar iedereen is op 10 september vanaf 10 uur welkom om die verschillen ook in werkelijkheid te bekijken aan de hand van nog veel meer foto’s.

 Een extra tip voor die 10^de september ( en de 11^de  trouwens) is dat het Zeeuws Museum op het Abdijplein ook gratis toegankelijk is. Beslist de moeite waard!

 

 

 

 

 

 

TOOS

www.toos.biz

www.toosvanholstein.nl