Over Pré, Post, Toen en het Gebruik van de Grote Raffaello

alleen al zo’n foto van Gubbio, dat is toch al een museum op zich?

Italië is natuurlijk één groot museum. Loop er maar rond in welke van al die oude stadskernen dan ook. Als je niet struikelt over de monumenten loop je er wel met je neus tegenaan. Neem nou al die middeleeuwse kerken. Rooms-katholieke natuurlijk. Met overdag altijd de deuren open. Tenzij il pranzo, de lunch, het biechten in de weg zit. Dan is er op de grote kerkdeuren altijd keurig vermeld dat je van zeg maar 12.30-15.30 uur je zonden nog maar even opgepot moet houden. As ’t effe kan loop ik zo’n kerk binnen. Niet voor die zonden, wel voor de kunstverrassingen die ik er talloze malen vind.

Zo liepen we enkele weken geleden rond in Città di Castello, iets noordwestelijk van onze verblijfplaats Gubbio (zie voorgaande blogs). Natuurlijk een stad met een eeuwenoude kern. Maar ook met twee musea helemaal gewijd aan één hedendaagse kunstenaar. Alberto Burri (1915-1995). Nog nooit van gehoord? Geloof ik direct. Tot voor een paar jaar was dat bij mij ook zo. Maar dat wordt een ander verhaal.

in één van de twee musea over Alberto Burri in Città di Castello

Wandelen we via een oude stadspoort Città di Castello binnen, zien we binnen de kortste keren zo’n kerk openstaan en lopen we dus naar binnen. De gigantische ruimte van de Chiesa di San Domenico in.

Met in de verte een paar vrouwen die bezig zijn met het restaureren van grote fresco’s. Nog weer verder denk ik ineens “Zou ‘t? Nee, dat kan niet. Is dat niet Signorelli, Luca Signorelli?”.

twee vrouwen bezig met restaureren van een groot middeleeuws fresco

Luca Signorelli, kopie van zijn schilderij over de Heilige Sebastiaan wiens lichaam wordt doorboord met pijlen

Vorige week kwam die Signorelli (1441-1523) nog voorbij in mijn blog over de 19e eeuwse Broederschap van de Prerafaëlieten. Als één van hun grote schildervoorbeelden. En daar hing ie, zomaar in een onverwachte kerk! Of nee, toch niet! Want wat bleek? Dat schilderij was al lang geleden verhuisd naar de plaatselijke Pinacoteca Communale en recent vervangen door een gedrukte kopie. Wel een heel goeie trouwens. Maar dan dat daar, aan de andere kant? Was dat niet Rafaël? Of op z’n Italiaans Raffaello, Raffaello Sanzio (1483-1520). Juist degene waartegen die Prerafaëlieten zich afzetten!

Rafaël, kopie van zijn schilderij uit 1503 (toen hij 20 jaar oud was) met de kruisiging van Jezus

Verdorie, ook een kopie! Met het origineel uit 1503 maken nu de Engelsen goeie sier in hun National Gallery in Londen. Maar ooit hing het dus hier, in die Chiesa San Domenico in Città di Castello. En eigenlijk is dat heel voorstelbaar. Want de beroemde Rafaël kwám uit dit deel van Italië. Uit Urbino, niet ver oostelijk van Gubbio. En in zijn jonge jaren kwam hij in de leer bij Perugino (1446-1523) uit Perugia. Niet ver westelijk van Gubbio. Reken maar dat ze uitmelken dat Rafaël in zijn jonge jaren in deze streken verkeerde. Maar ja, een typisch geval van jammer, er is van hem hier maar heel weinig kunst te vinden!
Goed, eerst dat prachtige Urbino. Met het gigantische Palazzo Ducale van graaf Federico Montefeltro.

het palazzo/kasteel van graaf Federico Montefeltro in Urbino

Nu omgetoverd tot het Museo Nazionale delle Marche. Een apart verhaal waard trouwens, dat palazzo en die graaf. Bijna iedereen kent ‘m wel zonder dat te beseffen. Want die neus in dit portret van hem en zijn vrouw? Wie heeft die niet al eens voorbij zien komen?

Piero della Francesco, het beroemde dubbelportret van Montefeltro en zijn vrouw

de beroemde neus met die gekke bocht

En dan is er het nog steeds bestaande geboortehuis van Rafaël. Stukkie kleiner, geen echte eyecatcher, maar natuurlijk wel heilige kunstgrond. Waar papa, zelf ook schilder, zijn zoontje de eerste beginselen bijbracht. Ik bezocht het vorig jaar.

front van het geboortehuis van Rafaël, met hieronder wat foto’s van het interieur

de binnenplaats

Schilderijen van Rafaël vind je er niet, voor maar een paar kleintjes moet je naar dat grote kasteel. Maar op een kamermuur zie je nog een fresco waarvan wordt gezegd dat het jongetje Rafaël die zou hebben gemaakt. Zo ja, dan droop het talent er dus toen al vanaf.

de kamer met links het fresco dat van de hand van Rafaël zou zijn

het fresco

Rafaël, Portret van een vrouw (1506-08), één van de twee schilderijen van hem in het palazzo van Montefeltro

Rafaël, Heilige Catharina van Alexandrië (ca. 1503), dat spreekt mij natuurlijk wel aan omdat mijn eerste officiële voornaam die van haar is

Dan Perugia. Tijdens mijn Gubbio-sessie vorig jaar zag ik in de Galeria Nazionale dell’Umbria ook een paar Rafaëlo’s voorbijkomen. In een grote expositie over zijn leermeester Perugino. Waarover ik toen hier kort iets meldde. Ik voeg nog wat beelden toe van die tentoonstelling.

de hoofdstraat van Perugia met aan de rechterkant voorbij de fontein het museum

deel van de expositie

Perugino, detail van De aanbidding door De Drie Koningen (1475-78)

Perugino, Kruisiging (1585, drieluik)

Rafaël, Borghese Madonna (1502)

Rafaël, Portret van een man (1501-02)

Nou, met zo’n schilder als leermeester kun je als overgetalenteerde leerling natuurlijk wel wat.
Maar al met al is er in Umbrië dus heel weinig van Rafaël zelf te zien. Daarvoor moet je naar Florence en Rome. Destijds the places to be voor gewilde topkunstenaars als Rafaël. Maar toch bevindt zich in Perugia nog een wat verscholen fresco van Rafaël en Perugino samen. Een fresco met een heel bijzondere geschiedenis.

Capella di San Severo in Perugia

Heel kort samengevat, de jonge Rafaël krijgt opdracht voor dat fresco, begint, krijgt belangrijkere opdrachten elders van belangrijkere klanten, vertrekt en maakt het niet af, en pas jaren later doet de oude Perugino dat. Als je die wat achteraf gelegen Capella di San Severo bezoekt, heb je grote kans dat je die muurschildering helemaal alleen voor jezelf hebt.

de muurschildering van Rafaël en Perugino

het bovenste deel van Rafaël

het onderste deel van Perugino

Tot volgende week.
TOOS